Verstand en emotie

De afgelopen week volgde ik met belangstelling de discussie over het salaris van de nieuwe topman van SNS-Reaal. Het salaris was volgens verschillende fractie in de Tweede Kamer veel te hoog. Ik heb niemand een vergelijking horen maken met de salarissen van andere topbestuurders, zoals van De Nederlandse bank en ABNAmro. Het salaris was boven de Balkenendenorm en dat was het dan.

Een tweede nieuwsfeit dat mij opviel was het wetsvoorstel dat scholen verplicht alle aangemelde kinderen toe te laten, ongeacht de identiteit van de school. Ouders hebben recht op vrije schoolkeuze. Punt uit.

Een paar weken geleden werd iemand in Eindhoven zwaar mishandeld door een aantal jongeren. Toen allerlei gegevens op internet gingen circuleren, hebben ze zich snel gemeld, omdat de bedreigingen niet van de lucht waren. Soms kun je beter in de gevangenis zitten.
Ik kan nog wel meer voorbeelden gaan noemen, maar dat is niet nodig. Gemeenschappelijk is het gegeven dat mensen emotioneel reageren, terwijl het verstand grotendeels of geheel wordt uitgeschakeld. Om bij elk van deze feiten maar wat vragen te stellen.

Is het verstandig om het gewenste salaris van topbestuurders bij een bank in een keer te bereiken, los van de totale maatschappelijke ontwikkeling? Je geeft een signaal af door niet het meeste te bieden (gezien de omvang van de bank ligt de onderkant voor de hand), maar hoe paste de afspraak van de minister in die bandbreedte? Ik heb noch de minister, noch de Kamerleden daarover gehoord (of het is wel gezegd, maar de krant verzweeg het).

Hoe gaan de Kamerleden die de onderwijsvrijheid willen inperken om met ouders die klagen over te veel of te orthodox-christelijk bijbelonderwijs, te veel psalmverzen of wat dan ook?
Jongeren zoals daar in Eindhoven moeten uiteraard worden gestraft, maar ik dacht dat we daarvoor rechtbanken hadden ingesteld.

In de geschiedenis vind je voorbeelden dat mensen zich richten op een aantal deugden (de praktijk was niet altijd zo mooi), op vaste tradities, op een goddelijk gebod en vanaf de 18e eeuw steeds meer op het menselijk verstand. Karl Marx beloofde een heilsstaat. Zijn ideeën werkte hij uit in ‘Het kapitaal’, een boek dat vrijwel niemand heeft gelezen. Hitler speelde op de emoties en zweepte zo de mensen op. Geen van beide heeft het beloofde paradijs dichterbij gebracht.

We zien om ons heen dat verstandige beslissingen lang niet altijd worden gedragen door degenen die het aangaat. Het verstand als laatste argument faalt te vaak. Echter: het gevoel als laatste argument spreekt me nog veel minder aan. Ik blijf me het beste thuisvoelen bij het Goddelijk gebod, waarbij verstand en gevoel worden ingeschakeld bij de toepassing (want dat kan erg lastig zijn). En soms moet je bedenken dat er wetten zijn of afspraken en dat het gewoon goed is je daaraan te houden, al is het alleen maar om chaos te voorkomen. Dat geldt zelfs wanneer je wel betere wetten zou kunnen bedenken.

Roelof Veen, raadslid ChristenUnie