Overtuiging en relativering

Het moet een moeilijke tijd zijn voor mensen die blijven volhouden dat de mens van nature goed is. Als je let op de terreur in de Arabische wereld, de oorlog in Oekraïne, de vluchtelingen die in de Middellandse Zee verdrinken als slachtoffer van mensensmokkelaars, dan is voor die overtuiging (de mens is van nature goed) een groot geloof nodig.

Wanneer je vindt dat dit allemaal ver weg is, dan kunnen we ook nog denken aan meten met twee maten (een vergissing in verband met een uitkering is fraude, een vergissing met een declaratie is een akkevietje) of het stelselmatig negeren van aardbevingsrisico’s bij de gaswinning in Groningen. Na de tweede Wereldoorlog hebben veel mensen gezegd na Auschwitz niet meer in God te kunnen geloven, omdat een goede en almachtige God die massamoord niet zou hebben laten gebeuren. De vraag die dan meteen opkomt, is hoe je wel kunt geloven in een van nature goede mens als die tot dergelijk duivelswerk in staat blijkt te zijn.

De voorbeelden die ik hierboven noemde zijn beslist niet van hetzelfde niveau, maar de goedheid van ons mensen wordt hiermee slecht onderbouwd. De verschillende voorbeelden hierboven dragen een gemeenschappelijk kenmerk. Het gaat om situaties waarin mensen bij hun doen en laten niet gecorrigeerd worden. Dat kan zijn omdat een machtig land in het geniep zijn gang gaat en vervolgens liegt over de eigen betrokkenheid. Het kan gaan om een organisatie die niet enkel claimt als enige de waarheid te bezitten, maar ook overtuigd zegt te zijn het eigen gestelde doel met alle mogelijke middelen te mogen bevorderen. Het kan zelf gaan om de gedachte dat ‘ons soort mensen’, onze groep, moreel bovenaan staat en dus minder streng beoordeeld moet worden, of zelfs het wegduwen van feiten die niet goed uit komen.

Ik hoor vaak mensen zeggen dat het probleem is in de stellige eigen overtuiging: pas wanneer je die gaat relativeren, gaat het beter. Ik denk dat niet die overtuiging, het eigen geloof het probleem is. Veel problematischer is de gedachte dat mijn juiste overtuiging elk ingezette middel rechtvaardigt. Als christen geloof ik dat God ons in de Bijbel juiste regels geeft om naar te leven. Ik ben er ook van overtuigd dat ik fouten maak in de toepassing hiervan, zodat niet alles wat ik zelf bedenk op voorhand juist is. Dat relativeert niet mijn overtuiging, maar wel mijn toepassing ervan. Die relativering van het eigen gelijk geeft ruimte voor discussie en overleg. Niet om het eigen standpunt te relativeren, maar wel om de eigen feilbaarheid daarmee te erkennen. Deze relativering is de basis voor ons politieke bestel en maakt daarmee vreedzaam samenleving mogelijk, onder vasthouden aan het eigen gelijk.

Roelof Veen, gemeenteraadslid ChristenUnie