Waarom meer levensovertuiging de AIVD wel eens zou kunnen helpen

Jas uit, tas open, elektronische apparatuur eruit, door de detectiepoort. *PIEP!* “Armen spreiden alstublieft, doorlopen, uw mobieltjes worden geseald en opgeborgen meneer, IPad moet u inleveren. Van harte welkom bij de AIVD!”

Iets meer dan een week geleden kwam ik namens de ChristenUnie/PerspectieF in Zoetermeer op bezoek bij de Algemene Inlichtingen en Veiligheidsdienst (AIVD). Onze geheime dienst bestaat 70 jaar, voor de AIVD dus hoog tijd om met verschillende vertegenwoordigers in gesprek te gaan over de toekomst. De onthullingen van Edward Snowden met de beruchte 1,8 miljoen taps, de omstreden nieuwe wet inlichtingen- en veiligheidsdiensten, en de zaak van de door de AIVD gescreende ‘politiemol’ zijn hele recente voorbeelden die de dienst precies op de plek zetten waar ze niet willen staan; de spotlights.

“Een van de grootste uitdagingen voor ons is radicalisering en jihadisme.” Zo vertelde een AIVD medewerker, met alleen zijn voornaam op een badge, mij in een van de deelsessies. Ik besefte me na deze sessie nogmaals erg goed dat, hoe sterk we ook inzetten op onze nationale en internationale diensten, dit nooit een absolute garantie op veiligheid zal geven.

Een week later zouden we geconfronteerd worden met de verschrikkelijke aanslagen in Parijs.

Is er dan meer dat we als samenleving kunnen doen? Ik denk het wel. Misschien ligt een deel van de oplossing wel in een sterkere levensovertuiging van onze samenleving. Een kader van normen en waarden. Een geseculariseerde maatschappij, met de bijbehorende multiculturele samenleving is voor velen een groot goed. Maar de teloorgang van godsdienst en levensbeschouwing laat ook een gat achter. Het Sociaal en Cultureel Planbureau liet doormiddel van peilingen zien dat onder de Nederlandse bevolking, wanneer het gaat om nationaal probleembesef, vragen over normen en waarden stipt op nummer 1 staan. Meer nog dan werkgelegenheid of milieu. Wanneer wij, politiek of samenleving, geen antwoord kunnen geven op deze vragen, zal dat populisme en fundamentalisme in de hand werken. Terwijl populisme de leegte van verloren overtuigingen vult met morele angst voor de waarden en normen van vreemdelingen, kenmerkt fundamentalisme zich door morele superioriteit in de claim dat zij voor de ontstane leegte een verplicht alternatief biedt. Juist in deze leegte ontstaat radicalisering.

Politici zouden zich in hun argumentaties en betogen daarom niet moeten leiden door de waan van de dag, maar veel meer door hun levensovertuiging. Dat geeft uiteraard geen antwoord op alle problemen van vandaag de dag, maar vult wel het gat van onzekerheid en onbegrip waar veel van onze geradicaliseerde jongeren mee worstelen.

Jarin van der Zande, fractievertegenwoordiger ChristenUnie