Fiddler on the Roof mist gevoelige snaar

Al voordat de voorstelling begint zitten de spelers op het toneel. Wat lange tafels tegen de achtergrond van een Amerikaanse metropool. New York, Lower East Side waarschijnlijk, met zijn beroemde brandtrappen. Het is een verwijzing naar wat gaat komen in deze versie van The Fiddler on the Roof. Want wie de verhalen kent van de in Oekraïne geboren Jiddische schrijver Scholem Aleichem (hij stierf in 1916 in New York) waarop de musical is gebaseerd, weet dat het slecht gaat aflopen.

Mooi gedaan dat decor van regisseur Ruut Weissman over wiens vermeende seksuele uitspattingen al genoeg is geschreven en gesproken. Als regisseur van The Fiddler maakt hij zijn naam als vernieuwer in ieder geval helemaal waar. Alleen al door de enige echte bekende song uit de musical (’If I were a rich man’) door een ukelele en niet door de te verwachten viool te laten inleiden. Hoofdrolspeler Thomas Acda maakt deze voorzet vervolgens vakkundig af. Een schaars hoogtepunt.

Een sober decor, wat tafels en planken. En aan de kleding hoef je ook niet veel te doen, want het verhaal gaat over arme mensen op het uitgestrekte platteland van Oekraïne met her en der wat stadjes tegen het eind van 400 jaar autocratische gezag van de Romanovs. Een ijzersterk verhaal, want de Tsaar mag dan nog alle macht in handen hebben, een student uit Kiev die het stadje Anatevka bezoekt kondigt de Rode Revolutie al aan. Tevje de melkboer (ook wel geschreven als Tewje of Tevye) heeft daar nog geen weet van. De Tsaar woont ver weg, God zegene hem, vooral als hij ver weg blijft. Thomas Acda zet een door en door menselijke schlemiel neer, maar groots is het verder nergens. Er wordt goed gemusiceerd, gezongen en gedanst, maar ik word nimmer in het verhaal gezogen. Nu heb ik daar met musicals altijd de grootst mogelijke moeite mee. Ik weet het, er zijn duizenden die daar anders over denken. Een musical bestaat voor mij bij de gratie van de liedjes, de songs. En die zijn in The Fiddler op ‘’Als ik toch eens rijk was’’ na dun gezaaid. Daarom maakt Annie M.G. wel wat bij mij los, net de musicalachtige show over Lennaert Nijgh en aanverwante producties die Orpheus in dit theaterjaar voor het voetlicht bracht over Cole Porter en Sammy Davis.

Mogelijk ben ik bevoordeeld, want vijftig jaar geleden zag ik de musical Anatevka in het oude Circustheater in Scheveningen. Met grote rollen van Lex Goudsmit, Enny Mols de Leeuwe en Johan Kaart. Jenny Arean deed mee net als een piepjonge Manfred de Graaf en Carry Tefsen. Als jochie keek in mijn ogen uit, nu als oude man kan het me nauwelijks boeien.

Zuur? Misschien. Natuurlijk zijn de dialogen tussen de soms wat opstandige Tevje en Zijn Schepper grappig. Het zit ‘m niet echt mee. Met zijn verstandige vrouw en vijf lieve dochters houdt hij met het slijten van melk het hoofd net boven water. Maar ook deze conservatieve Joodse man zal niet aan het antisemitisme van de Tsaar en zijn volgers kunnen ontkomen. Verbanning zal zijn lot zijn. De stetl Anatevka zal voortaan alleen nog maar Russisch-Orthodoxe bewoners kennen. Vreemdelingen zijn ongewenst. De Joodse bewoners trekken zoals we weten onder meer naar Palestina, Polen, Engeland, Zuid-Amerika maar vooral toch naar de Verenigde Staten. Vandaar dat door eenvoud schitterende decor. Het gezin valt uiteen. Het doek valt.

Maar toch niet helemaal. Want er is Hoop. Wie weet zal de toekomst al die godvruchtige paupers en een enkele rijkaard (de slager) nog een klein beetje zon brengen. Een mooi, typisch Joods verhaal (die Hoop), zo nu en dan heel goed gezongen ook. Maar wel gevangen in een toch wat gekunstelde muzikale theatervorm die we musical noemen. En dan nog eentje vrijwel zonder liedjes die me weten raken. Na al die superlatieven over de Fiddler viel het mij gisteravond (18 april) niet mee. Het geschal van de loftrompetten en de sterrenregen in de media ten spijt.

The Fiddler on the Roof is nog tot en met zondag 22 April in Orpheus te zien. Wie geluk heeft kan nog aan een kaartje komen.