Waarheid en democratie

Ons woordenboek wordt de laatste tijd verrijkt met allerlei nieuwe woorden en uitdrukkingen. Termen als ‘nepnieuws’ en ‘alternatieve feiten’ zijn daar voorbeelden van.  Hetzelfde verschijnsel zien we als een benoemd feit wordt gepresenteerd als een mening.  Het verschijnsel lijkt mij voldoende om ongerust te worden. Nu is het lastig om feiten en meningen uit elkaar te houden wanneer je zelf de weergave verzorgt. Als voorbeeld mag de klimaatdiscussie worden genoemd. Feit is dat we sinds enkele eeuwen veel fossiele brandstoffen (kolen, olie, aardgas) verbruiken. Feit is ook dat daarbij kooldioxide (ook wel koolzuurgas genoemd) uitstoten. Een feit is ook dat de temperatuur van de atmosfeer stijgt. En nu wordt het spannend. De discussie gaat vervolgens over de vraag wat de relatie is tussen het een en het ander. En over wat de waarde is van wetenschappelijke uitspraken, gedaan na grondig onderzoek.

Feiten en politiek

Het hierboven genoemde voorbeeld zou kunnen suggereren dat politieke tegenstellingen verband houden met de beoordeling van feiten. En daarmee raken we de kern van het probleem. Het wegredeneren van feiten die ons niet passen, is een verleiding voor  ons allemaal. Een verleiding, waartegen  ieder voor zich moet waken. In de laatste verkiezingscampagne in de VS liepen feiten, verzinsels en morele oordelen door elkaar. Het kan in Nederland ook gebeuren. Wanneer politici de kiezers overtuigen met onwaarheden, de leugen regeren. De luisteraars en lezers weten dan niet meer of de ene bewering dan wel  de andere juist is. Hiermee verdwijnt het vertrouwen van de kiezers in de gekozenen. Als dat verdwijnt, kan ons parlementaire systeem het uiteindelijk niet volhouden. Er doet nu een partij mee met levende stemkastjes op de lijst. Als deze partij zetels haalt, zal blijken dat het zo niet kan. Als duizend mensen met elkaar op een marktplein beslissingen moeten nemen, is een discussie al onmogelijk. Bijna alle gemeenten hebben meer inwoners, laat staan dat je zo op landelijk niveau kunt besluiten. De roep om referenda over van alles en nog wat, houdt de kiezers een worst voor, die bedoeld is om stemmen te trekken. De kern van het democratisch bestel is het onderlinge debat. Dan worden argumenten uitgewisseld. Aan het einde valt een beslissing. Wie belooft dat de kiezers elke keer zullen gaan beslissen, heeft of geen verstand of geen moraal. In beide gevallen verdient hij geen stemmen. Het is niet voor niets dat de Bijbel ons leert de waarheid te spreken. De Heidelbergse catechismus stelt dat liegen echt duivelswerk is. Het spreken van de waarheid maakt het leven mogelijk, leugens  maken het samenleven onmogelijk.

Roelof Veen, raadslid ChristenUnie