In Beeld: Emiel Bruggeman houdt van Piet

Zo op het oog zijn het twee grappige werkjes die zich in het atelier van Emiel Bruggeman op het terrein van de Nettenfabriek bevinden. Als grote fan van Zwarte Piet neemt de Apeldoornse kunstenaar echter geen stelling in. De conclusie laat hij aan de kijker over. In de hoop dat ze erover nadenken en tot een mild oordeel komen. ,,Waarin ook begrip is voor de andere mening.”

Geen beeldend kunstenaar in Apeldoorn die zo op actualiteit inspeelt als Bruggeman. Enig visueel ‘geweld’ om de geest te prikkelen werd daarbij in het recente verleden niet geschuwd. Wat te zeggen van prins Friso in een vrieskist? Of van een symbolisch weergegeven prins Bernard (schedel) die zich door zijn schoonmoeder laat pijpen? Ook de Amerikaanse president Trump met een dildo als microfoon kreeg er van langs net als de Rooms Katholieke Kerk die misbruik van kinderen te lang in de doofpot stopte. En Marco Kroon tenslotte, de majoor die wegens heldhaftig gedrag de Militaire Willems-Orde kreeg opgespeld, maar daarna als privé persoon van zijn voetstuk viel.

Dat laatste vindt Bruggeman heel belangrijk. ,,Of het nu leden zijn van het Koninklijk Huis, politici, vermeende sterren of andere helden, ik laat vrijwel altijd zien dat het ook maar gewone mensen zijn. Met hun eigen voorkeuren en eigenaardigheden. Wat de mensen er verder van vinden laat ik graag aan hunzelf over. Ik ben er de man niet naar om te oordelen of te veroordelen. Dat zie ik ook niet als mijn taak. Ik wil een discussie losmaken.”

,,Zo heb ik dat ook destijds met prins Friso bedoeld. Niet om makkelijk te scoren of aan lijkenpikkerij te doen. Natuurlijk komt het hard over, zo’n jong mens in een vrieskist. Maar ik stelde de kijker de vraag hoever je kunt gaan om een leven te rekken. Denk daar maar eens over na. Ik kom uit de verpleging en ik heb jarenlang een vrouw die in coma lag mogen verzorgen. Hoelang kun je nog hoop hebben als je ziet dat er nauwelijks nog een reden is om te hopen?”

Bruggeman trekt zich van kritiek vrijwel geen zier aan. ,,We leven in een vrij land en ik laat me als kunstenaar niet beknotten. Aan de andere kant leg ik mijzelf echt wel enige zelfdiscipline op omdat ik er niet op uit ben om anderen doelbewust te kwetsen. Mocht dat wel zo zijn, dan is het jammer, maar ook niet meer dan dat. Niemand hoeft het met mij eens te zijn. En ik weet heel goed dat ik met mijn werk af en toe reacties uitlok.”

Bruggeman is een man van ‘wie kaatst kan de bal verwachten’ en ‘je kunt niet iedereen te vriend houden’. Zijn standpunt in de zwartepietendiscussie is dan ook heel duidelijk. ,,Zonder Zwarte Piet is het hele Sinterklaasfeest misplaatst. Ik vind het dan ook belachelijk dat mijn eigen stad voor de publieke omroep door de knieën is gegaan. Natuurlijk is het goed voor Apeldoorn dat de stad onder de aandacht wordt gebracht. Maar niet ten koste van alles. Ik vind de verbanning van Zwarte Piet net zo belachelijk als een verbod op roetveeg- of kleurpieten.”

,,Onze visie op de wereld verandert steeds en het is niet verkeerd als een feest of traditie mee-evolueert. Maar we slaan helaas helemaal door met z’n allen. Mede onder invloed van een naar mijn mening relatief kleine groep die grote invloed heeft op media. Ik zou vriendelijk voor het aanbod van de NTR om hier de intocht te houden hebben bedankt. Hoezo geen Zwarte Piet? Hoezo een verbod? Ik heb persoonlijk niet zoveel met verboden.”

Hier spreekt een witte man. ,,Ja, klopt ten dele. Maar ik heb ook nog eens sproeten, Zoeloe-lippen en een licht getinte huid. Altijd gehad en er nooit last gehad. Maar als witte man heb ik nooit een verband gelegd tussen Zwarte Piet en slavernij. Ik heb dat ook niet meegekregen. Het is misschien ook wel makkelijk praten als witte man. Ik heb niets tegen mensen die een andere mening hebben. Maar als die dreigt te ontsporen naar fanatisme of intolerantie, ook die van witte mensen, dan vind ik dat ik als kunstenaar daarmee wat moet doen.”

Zelf zegt hij dankbare herinneringen te bewaren aan de sinterklaastijd. Thuis hadden ze het niet breed. Vader stierf jong, moeder bleef achter met vier kinderen. ,,Maar hoe ze het ook voor elkaar kreeg, op sinterklaasavond waren er altijd cadeautjes. Je keek naar die avond uit. En alles was duidelijk. Als je stout was ging je in de zak of je kreeg de roe. En ik heb daar echt geen trauma’s aan overgehouden. Eenmaal volwassen hebben we thuis op eenzelfde manier pakjesavond gevierd. Dat verschilde niet zoveel van wat ik in het ouderlijk huis had meegemaakt. Er was altijd wel een buurman bereid om op het raam te bonzen.”

De discussie over Zwarte Piet, Gouden Eeuw en beelden van ‘nationale helden, het ligt allemaal in elkaars verlengde.

Het Amsterdams Museum tikte ook zachtjes tegen het raam. Om mee te delen dat ze daar de Gouden Eeuw in de ban doen. De benaming Zeventiende eeuw doet de geschiedenis meer recht., ,,Zwarte Piet, Gouden Eeuw, nationale helden die in de openbare ruimte van hun sokkel worden gehaald, het ligt allemaal in elkaars verlengde. Natuurlijk is het goed dat we de slavernij en de VOC eens tegen een ander licht moeten houden, maar bekijk het ook allemaal eens in het licht van die tijd. We slaan meteen weer door. Ook via de sociale media waar voor- en tegenstanders bakken ellende over elkaar heen storten. Maar dat doorslaan is voor mij geen reden om af te haken. Ik wil kritisch blijven en mensen door mijn werk aansporen om eens rustig na te denken.”

Als hem naar grenzen van kritiek wordt gevraagd heeft Emiel Bruggeman zijn antwoord snel klaar. ,,Ik ben als kind misdienaar geweest en heb daaraan geen vervelende herinneringen. Meneer pastoor van de Hubertuskerk was voor zover ik weet een aardige man. Maar toen de beerput in de Katholieke Kerk eenmaal opging was dat voor mij een reden om behoorlijk fel uit te halen. Maar wel in het besef dat ik in een vrij land leef waarin mij de ruimte wordt gegeven om dat te kunnen doen. Ik besef donders goed dat ik niet voor mijn leven hoef te vrezen als ik iets doe dat naar Boeddha, Mozes of Jezus verwijst. Theo van Gogh ging verder en dat heeft ‘m zijn leven gekost. Iedereen weet wat er op de redactie van Charly Hebdo is gebeurd. Dat heb ik er allemaal niet voor over. Ik heb het leven lief en ik wil nog graag een paar jaartjes Sinterklaas vieren. Als het even kan met Zwarte Piet.”