Godsdienstvrijheid

Met een zekere regelmaat komt dit grondrecht onder vuur te liggen. De ene keer heet het dat gelovigen meer rechten zouden hebben dan ongelovigen, de andere keer wordt verteld dat het vastleggen van de godsdienstvrijheid overbodig is, omdat via andere vrijheden de vrijheid van godsdienst ook verzekerd is. Blijkbaar gaat voor sommigen het Franse ideaal van de godsdienstloze staat zover, dat zelfs het formeel noemen van deze vrijheid in de grondwet al te veel is.

Tegen deze opvattingen valt echter wel het een en ander in te brengen. In de eerste plaats spreken we hier over de oudste burgerlijke vrijheid. Ver voor er vrijheden werden vastgelegd van vereniging of vergadering, laat staan van drukpers of politieke partij, werd in verschillende protestantse landen de vrijheid van godsdienst vastgelegd. Dat varieerde van een ruime gewetensvrijheid (kerkdiensten van andersgelovigen werden min of meer toegestaan) in Nederland in de 17^e eeuw tot volledige gelijkberechtiging (Verenigde Staten in de 18e eeuw). Een historisch argument is niet beslissend. Actueler is de feitelijke waarneming dat landen die de godsdienstvrijheid niet erkennen, veelal tot de ergste dictaturen behoren. Als voorbeeld kunnen worden genoemd Noord-Korea, Iran en (Noord)-Soedan. Het derde argument is wat mij betreft het belangrijkste. Door het erkennen van de vrijheid van godsdienst erkent de overheid ook dat er iets is waar zij vanaf moet blijven. Willem van Oranje zei het rond 1560 al in de toenmalige Raad van State: de Koning (de overheid) heeft niet het recht om gewetens te binden en een religie op te leggen. In de Unie van Utrecht (1579) is dit principe vastgelegd: niemand zal om zijn geloof worden ondervraagd of lastiggevallen.

Hebben gelovigen dan niet meer rechten dan anderen? Volgens mij niet. Dat er soms uitspraken worden gedaan die anderen als discriminerend ervaren, betekent nog niet dat de spreker dus blijkbaar meer rechten heeft. Theo van Gogh was beslist geen christen, maar zijn beledigingen vielen volgens de rechter onder de vrijheid van meningsuiting. Een overheid die, al of niet gesteund door democratische meerderheden in een parlementair systeem overal haar wil oplegt, vernietigt de vrijheden van burgers.  Een overheid die haar beperkingen kent, is de beste waarborg voor echte vrijheid.

Roelof Veen – fractievoorzitter ChristenUnie