CODA voegt schilderijen Gradus ten Pas toe aan collectie

CODA Museum heeft recentelijk twee schilderijen van Gradus ten Pas aan de collectie kunnen toevoegen. De schilderijen Sophia’s Hoeve en Boerderij van Vosselman komen uit anoniem, particulier bezit en behoren tot de betere werken in het oeuvre van Ten Pas. De afgebeelde boerderij en het landhuis zijn lang geleden al verdwenen. Van Sophia’s Hoeve bestaan enkele ansichtkaarten maar van de boerderij zijn geen afbeeldingen beschikbaar. Kortom, fantastische aanwinsten voor Apeldoorn en de collectie van CODA.

Sophia’s Hoeve lag tussen de huidige Generaal van Heutszlaan en de Vlijtseweg, niet ver van de Deventerstraat. De villa is in 1864 gebouwd in opdracht van Willem Hendrik de Heus, eigenaar van het nabijgelegen landgoed De Vlijt. De Heus was oprichter van Koperpletterij N.V. De Heus en Zonen en daarmee een van Apeldoorns eerste industriëlen. Henri de Heus, zoon van Willem Hendrik de Heus, nam Sophia’s Hoeve in 1881 over. Hij laat er dan een fraai park aanleggen. Het is die omgeving die Gradus te Pas in 1896 schilderde. Het nabijgelegen landgoed De Pasch is dan al verkaveld en veranderd in villawijk De Parken. Na de dood van Henri de Heus gebeurd hetzelfde met landgoed Sophia’s Hoeve.

De boerderij van Vosselman op landgoed Sophia’s Hoeve is in 1866 gebouwd en stond aan de overkant van de Grift, iets verder stroomafwaarts. De beheerder van de boerderij, Vosselman, was tevens als koetsier werkzaam bij de koperpletterij van De Heus. Van welke fabriek de schoorstenen links op de achtergrond zijn, is onduidelijk. Van de koperpletterij kunnen ze niet zijn. Die stond immers aan de andere kant van De Grift.

Gradus ten Pas
Gradus ten Pas (1833-1899) arriveerde in 1896 in Apeldoorn. Hij was voor een tweede keer weduwnaar geworden en had een drankprobleem. Het lijkt erop dat hij in Apeldoorn geen betaald werk heeft kunnen vinden. Geschilderd heeft hij des te meer. Trotse Apeldoornse middenstanders en industriëlen betaalden hem om hun bedrijven en huizen te vereeuwigen. Zo schilderde Gradus ten Pas de winkel van Westhoff, de wasserij van Uit den Bogaard, de fabriek van Van Gelder en de Koperpletterij van De Heus.

De onderwerpen van zijn schilderijen wisselden van idyllische landschappen tot indrukken van de vroege industrialisatie in en om Apeldoorn. Ten Pas was amateur- en broodschilder. Hij schilderde met liefde, maar zonder overdreven veel schilderkunstig talent. Hij werkte bovendien in opdracht en verdienden zo het beleg op zijn boterham. Gradus, van oorsprong een textielverver uit Lochem, woonde maar drie jaar in Apeldoorn. In die jaren heeft hij echter een indrukwekkende hoeveelheid schilderijen geproduceerd. Ondanks de vele opdrachtgevers raakte Gradus aan lager wal. Hij sleet zijn laatste maanden in de arbeiderskolonie Het Hoogeland in Beekbergen.