Hindermacht: hoe regels en bureaucratie de woningbouw lamleggen

Nederland bevindt zich midden in een ongekende woningcrisis. Terwijl de bevolking groeit en de vraag naar betaalbare woningen stijgt, lijken we vast te lopen in een web van regels, belangen en goedbedoelde obstakels. Politici beloven ons meer dan honderdduizend nieuwe woningen per jaar, maar in de praktijk komt hier weinig van terecht. Ook in Apeldoorn worden doelstellingen niet gehaald. Wat houdt ons tegen? Eén woord vat het samen: hindermacht.

Wat houdt ons tegen? Eén woord vat het samen: hindermacht.

De ware macht: niet bij de overheid

Politieke macht wordt vaak als een motor voor verandering gezien. Maar in werkelijkheid ligt de sleutel bij degenen met geld: projectontwikkelaars (investeerders) en woningcorporaties. Zij bepalen waar, hoe en wanneer er wordt gebouwd. De overheid, die zelf geen woningen bouwt, bemoeit zich vooral met het toevoegen van regels en voorwaarden – van gasloos bouwen en energieneutraal ontwerp tot de eis voor meer groen en minder parkeerplaatsen. Deze aanpak maakt het proces niet alleen ingewikkelder, maar ook veel duurder en trager.

Ook hier in Apeldoorn. Hier worden ambitieuze bouwplannen vaak afgekeurd vanwege een wirwar aan eisen, goede bedoelingen en vooral stedenbouwkundig wensdenken. Het gevolg? Niets wordt gebouwd, en de plannen lopen vertraging op of liggen jaren stil. Ondertussen groeit de woningnood, terwijl beleidsmakers vooral lijken te investeren in symboliek.

Elke aanvullende regel, hoe nobel het doel ook mag zijn,
voegt complexiteit toe.

De verborgen kosten van bureaucratie

Hindermacht is meer dan een obstakel; het is een kracht die het hele systeem vertraagt. Elke aanvullende regel, hoe nobel het doel ook mag zijn, voegt complexiteit toe. Bijvoorbeeld: het idee dat woningen gasloos moeten zijn, is op zichzelf waardevol. Maar als dit een obstakel vormt voor het halen van de productiedoelstellingen, schiet het zijn doel voorbij. En dat is slechts één voorbeeld. Bureaucratie en politieke wensen maken projecten complex en duur en leiden tot doorlooptijden van jaren. Daarbij is het de gewoonte dat plannen bij herhaling moeten worden aangepast, door “nieuwe eisen”.

Deze aanpak werkt averechts. Apeldoorn heeft een woningvoorraad van 75.000 woningen. Wanneer er 750 worden toegevoegd, is de bestaande woningvoorraad slechts met 1% gewijzigd. Al het goed bedoelde beleid heeft dan ook slechts een zeer marginale betekenis ten opzichte van de bestaande woningvoorraad. Laat dit laatste goed op je inwerken.

Een crisis vraagt om een andere aanpak

Het is tijd om onze aanpak radicaal te herzien. De lokale overheid moet stoppen met het stapelen van extra eisen en zich beperken tot het bouwbesluit en alle andere wettelijke eisen. Dit besluit bevat alle noodzakelijke kwaliteitsnormen voor veilige en duurzame woningen. Meer eisen voegen weinig toe, maar zorgen wel voor grote vertraging.

De werking van de nota “Volkhuisvestingskader 2023-2030”, in het bijzonder het onderdeel ‘Doorbouwen aan een diverse woningvoorraad’, zouden we voor 3 jaar moeten opschorten. De ambtenaren die daar aan werken volledig inzetten om het juridisch bouwrijp van locaties tot de enige prioriteit te maken. Een belangrijk subdoel is goedkope huisvesting. De woningcorporaties doen dit al honderd jaar. De enige taak van de gemeente is ervoor te zorgen dat zij maximaal geholpen worden. Dit kan ook aanvullende financiering zijn.

Het doel moet zijn: zoveel mogelijk woningen bouwen, in een zo kort mogelijke tijd.

Hindermacht ontmantelen

De woningnood vraagt om crisismaatregelen. Politici moeten zich realiseren dat elke extra eis ons verder van de oplossing brengt. Het doel moet zijn: zoveel mogelijk woningen bouwen, in een zo kort mogelijke tijd. Dat kan alleen door regels te verminderen, processen te versnellen en ons te richten op het grote geheel in plaats van op details.

Laten we de hindermacht ontmantelen en prioriteit geven aan bouwen. Want zonder actie blijft het woningtekort een groeiend probleem – en dat kunnen we ons als samenleving niet veroorloven.