Je opvoeding outsourcen als een kant-en-klaar maaltijd

De gemeente Apeldoorn zit met de handen in het haar. De kosten voor jeugdzorg rijzen de pan uit: 67 miljoen euro, en dan nog een overschrijding van 6,7 miljoen. En alsof dat nog niet genoeg is, één op de zeven kinderen loopt bij jeugdzorg rond. Het is een zorgwekkende trend, en het roept de vraag op: hoe is het zover gekomen? En belangrijker nog: hoe komen we hieruit?

Grip op de uitgaven, maar zonder oplossing

De gemeente heeft inmiddels een onderzoek laten uitvoeren door Andersson, Elffers, Felix, met de veelzeggende titel Grip op uitgaven jeugdhulp. Het doel? Kosten beheersen en terugdringen. Maar laten we eerlijk zijn: ondanks dit rapport is er weinig reden om aan te nemen dat de kosten gaan dalen. Sterker nog, alles wijst erop dat het probleem alleen maar groter wordt. Hoe kan dat? En wat is precies de rol van de gemeente, de instellingen, de ouders en de kinderen zelf?

Gratis aanbod creëert onbeperkte vraag

Laten we beginnen bij het basisprincipe van economie: vraag en aanbod. De jeugdzorg wordt door de gemeente gratis aangeboden. En wat gebeurt er als iets gratis is? Juist, de vraag schiet omhoog. Gratis aanbod schept onbeperkte vraag, en dat zien we hier in volle glorie terug. Vroeger was jeugdzorg iets voor ‘moeilijke gevallen’, en de prijs was hoog – niet alleen in geld, maar ook in sociale stigma’s. Als je kind onder behandeling was, dan was er iets mis. Je werd als ouder gezien als een mislukkeling, en dat wilde niemand. Maar nu is jeugdzorg een commodity geworden, een pak suiker zonder prijskaartje.

Opvoeding uitbesteden als een service

Ouders outsourcen tegenwoordig alles: eten bestellen bij Hello Fresh, verjaardagsfeestjes organiseren door professionals, en ja, zelfs de opvoeding. Waarom zou je het zelf doen als het ook uitbesteden kan? En als het dan ook nog eens gratis is, dan is de keuze snel gemaakt. Geen wonder dat de wachtlijsten groeien en de kosten exploderen.

Waar geven we ons geld eigenlijk aan uit?

We geven 67 miljoen uit, maar weten eigenlijk voor een groot deel niet eens of het zin heeft. In tegenstelling tot zwemles, waarvan we weten dat het levens redt. Vroeger betaalde de overheid zwemles, maar dat is afgeschaft. En wat blijkt? Sindsdien verdrinken er ongeveer tien kinderen per jaar. Hetzelfde geldt voor de tandarts op school. Tandzorg is weliswaar wat achteruitgegaan, maar ouders hebben het overgenomen. Conclusie: we hebben nuttige zaken afgeschaft en aan ouders overgelaten, terwijl we tegelijkertijd een onbeperkt gratis aanbod van jeugdzorg creëren. Dat kan toch niet de bedoeling zijn?

Een drempel invoeren: eerste lijn zelf betalen

Wat als we hetzelfde doen met jeugdzorg? Gewoon niet meer betalen, en het overlaten aan de markt. Ouders betalen toch ook zelf voor zwemles (tussen de 400 en 1200 euro) en tandzorg? Waarom dan niet voor de eerste lijn van jeugdzorg? Stel: ouders betalen de eerste 600 euro zelf, en regelen dit via erkende zorgbedrijven. Net zoals bij zwemles en tandzorg. Pas als dit bedrag aantoonbaar is besteed en er vervolghulp nodig is, kom je in aanmerking voor gemeentelijke financiering. Mensen met een laag inkomen kunnen hiervoor een vergoeding krijgen.

De effecten: minder vraag, minder ambtenaren, kortere wachtlijsten

Het gevolg? Alle eenvoudige zorg verdwijnt in één klap, samen met de ambtenaren die erbij horen. De wachtlijsten? Die zijn zo goed als verdwenen. Want laten we wel wezen: jeugdzorginstellingen weten prima hoe ze geld moeten verdienen. En voor kinderen met ernstige problemen, die écht professionele hulp nodig hebben, blijft de gemeente uiteraard wel betalen. Dat is ook waar de jeugdzorg voor bedoeld is.

Politici weten het wel, maar durven niet

Politici weten dit stiekem ook wel. Als je ze in de wandelgangen spreekt, noemen ze het ‘knettergek’ dat één op de zeven kinderen jeugdzorg krijgt. Maar publiekelijk er iets van zeggen? Dat durven ze niet. Tijd voor lef. Tijd om de jeugdzorg weer terug te brengen naar waar het voor bedoeld is: voor kinderen die het écht nodig hebben. De rest? Dat kunnen ouders best zelf regelen. Net zoals ze dat met zwemles en tandzorg ook doen.