Jeroen Taalman publiceert lees- en kijkboek ‘Portret van de kerk’

Met zijn nieuwste boek ‘Portret van de kerk’ geeft Jeroen Taalman, voormalig stadsfotograaf van Apeldoorn, een verrassende kijk op de kerken en hun predikanten op het platteland in de provincies Friesland en Groningen. Het boek is voorzien van een voorwoord van Freek de Jonge. Jeroen ontmoette hem vorig jaar november waarbij zijdelings dit boek ter sprake kwam. Freek opperde dat hij wel een voorwoord wilde schrijven, en zo geschiedde.

Het waarom van het boek heeft Jeroen verwoord in het naschrift bij het boek: “Misschien is het gewoon de nieuwgierigheid naar de passie, overtuigingen en drijfveren van hen die ergens voor staan en gaan. Dat dat juist op het domein is waar ik mijn krasjes heb opgelopen maakt het interessant en spannend.”

Wat bracht je op het idee om dit boek te gaan schrijven?

“Ik had in 2019 net een fotoproject afgerond. Dat was een boek over straatfotografie, samen met Hanz Mirck. In die zomer heb ik nagedacht wat ik nu zou willen met een volgend project. Tijdens een rondje hardlopen liep ik langs een klein kerkje in Teuge, het Rehoboth kerkje. Er zit nu een bedrijf in. Vroeger ben ik er ooit wel eens geweest toen mijn moeder daar moest zingen met het koor. Ik vroeg me gewoon af: hoe zit het eigenlijk met die kleine kerkjes in Nederland? Verdwijnen die niet door de ontkerkelijking, bevolkingskrimp, wegtrekkende jeugd?

Zo ontstond het idee: ik ga kleine dorpskerken fotograferen in heel Nederland. Dat verschoof van heel Nederland naar min of meer toevallig Friesland en Groningen. Een prachtig deel van ons land. Als je je werkveld beperkt tot een kleiner gebied wordt het krachtiger, want als je 30 foto’s maakt door heel Nederland is net niks. Als ik in een kleiner gebied ga zitten heeft het een zekere representativiteit. En als tweede verschoof ik van het kerkgebouw naar de predikant, want die kerkgebouwen zijn al door veel mensen beschreven en in beeld gebracht, daar heb ik weinig aan toe te voegen. Wie daar dan predikant is en wat hun drijfveren zijn om daar te gaan wonen en werken, daar werd ik nieuwsgierig naar. Dus ik dacht: ik ga die predikanten portretteren en neem dan tegelijk het gebouw wel mee. En zo is dit project ontstaan.”

Wat wilde je met dit boek/project aan je toekomstige lezers vertellen?

“Vaag, ik wist wel dat het geen kerkelijk of religieus boek zou worden. Het is eigenlijk meer een sociologisch project: hoe zit het nu met dorpskerken, de verbinding tussen de dorpskerken en de dorpen en de drijfveren van de predikanten? Dat is gewoon interessant om waar te nemen. Natuurlijk zullen mensen die kerkelijk en gelovig zijn dit heel boeiend vinden, maar je hoopt toch wel dat het iets breder ligt. In mijn gesprekken ging het veelal over zingeving, hoe ze in het leven staan en wat ze doen om mensen daarin te helpen. Zeker aansprekend voor een breder publiek.”

Hoe pakte de keuze voor de provincies Groningen en Friesland uit?

“Ik had inmiddels wel begrepen dat daar heel veel kerkjes zijn op prachtige plekken. Ik kwam in contact met zogenaamde Dorpskerkenbeweging, een onderdeel van de PKN (red. Protestantse Kerk Nederland). Een aantal jaren geleden is die beweging opgezet met als doel een goede dialoog te krijgen hoe kerk en dorp zich tot elkaar verhouden. De beweging werkt met ambassadeurs. Zo kwam ik in gesprek met Jolanda Tuma, de toenmalige ambassadeur van de Noordelijke provincies waaronder Friesland en Groningen. Zij zette me op het spoor van predikanten die wel interesse zouden hebben. Zo was de keuze snel bepaald. Het was een prima ingang.”

27 kerken en 28 predikanten, wat heeft de keuze voor deze plaatsen en hun predikanten bepaald?

“Vooral via via. De ambassadeur heeft me attent gemaakt op mijn eerste predikant waarvan zij dacht dat hij wel geïnteresseerd was. Ik heb gebeld en moest hem uitgebreid uitleggen wat de bedoeling was. Het sprak hem wel aan en wilde wel meedoen. Ik vroeg hem naar collega’s in de buurt en mogelijke tips. Verder kon ik via internet betrekkelijk makkelijk andere contacten vinden en benaderde ik ze via de mail en kreeg vrij vlot antwoord en een toezegging, maar ik moest wel vrij veel uitleggen over mijn bedoeling. Met mijn toelichting kreeg ik de meesten wel over de brug. Geleidelijk aan werd het makkelijker omdat kranten erover gingen publiceren. Het heeft gestaan in Trouw, Leeuwarder Courant, Nederlands Dagblad, Friesch Dagblad en diverse websites. Ik belde een predikant die zich al afvroeg hoe de selectieprocedure was, want hij wilde graag meedoen.”

Het werk wat je erin steekt, is één ding, maar voor het echt maken van het boek heb je middelen nodig. Hoe heb je dat gedaan?

“Met het crowdfundingplatform Voordekunst heb ik de middelen bij elkaar gehaald. In begin februari gestart en dat liep tot eind maart. Het was nog wel spannend of het streefbedrag zou worden gehaald en dat is gelukt. Als het niet zou lukken had ik geen budget gehad om het boek te laten maken. Daarbij gaat het om de drukkosten en de kosten van de vormgever. Mijn tijd stop er gewoon in.”

Hoeveel tijd heeft het je gekost, vanuit Apeldoorn is het voor Nederlandse begrippen best een eind weg?

“Zo’n dag zag er dan als volgt uit, ’s morgens ging ik om 8 uur op pad en was ik om 6 uur ’s avonds thuis. Dan had ik de hele avond nodig om de foto’s te selecteren en de tekst op te zetten. Aan het eind van de dag had ik dan 4 foto’s als je de kerkgebouwen meetelt en 2 stukjes tekst. En zo ben je dus de hele dag bezig. Je moet ook een flink stuk rijden, geen straf overigens, het is een prachtig gebied en als je Zwolle eenmaal voorbij bent is het heel rustig. Zo’n gesprek neemt bij elkaar zo’n 1,5 tot 2 uur. Ik had en toonde oprechte interesse en dat voelde men. Het is niet alleen even de fotograaf die voorbij komt, maar een gesprek dat ergens over gaat. Het waren mooie open gesprekken.

Het gesprek wilde ik altijd vastleggen in zo’n 350-500 woorden en dat is goed gelukt. Bij het uiteindelijk samenstellen van het boek heb ik maar weinig hoeven te veranderen, een keer iets moeten inkorten en een ander verhaal heb ik nog kunnen verrijken. Alles bij elkaar is er alleen aan gesprekken zo’n 120 uur in gaan zitten, afgezien van de tijd die er daarnaast is besteed aan vormgeving, het hele drukproces en alle PR. Het bijhouden van de crowdfunding. Alles bij elkaar zitten er honderden uren in. Voor mij als fotograaf is het vrij werk en het was niet het idee eraan te verdienen. Het zou aardig zijn als je ongeveer op nul uitkomt. Alhoewel, de vormgever is optimistisch wat het boek zou kunnen doen.”

Je hebt nagenoeg uitsluitend gekozen voor kerken van protestantse signatuur. Bewust?

“Ik heb gezocht naar een goede afspiegeling van de verschillende denominaties. Dat is denk ik goed gelukt. Naast de PKN kerken is er een Baptistengemeente, een Rooms Katholieke kerk, een Doopsgezinde kerk en een Christelijk Gereformeerde Kerk.”

Hoe verhoud je jezelf tot kerk en religie?

“Ik heb het van huis uit wel meegekregen. Ik ben opgegroeid in een gezin in de Alblasserwaard, we gingen daar naar de kerk, bidden voor en na het eten, maar dan had je het wel zo’n beetje gehad. In het dorp waar ik woonde was de basisschool waar ik zat heel streng. Mijn ouders vonden het in het dorp toch wel een beetje te gortig, wij kerkten in een dorp verderop, het was daar wat vriendelijker, maar naar de huidige maatstaven best stevig.

In 1980 ben ik in Apeldoorn komen wonen op mijn 10^de jaar. Daar heb ik in mijn tienerjaren het geloof en de kerk wel afgezworen, ik wilde er eigenlijk niets meer mee te maken hebben. In latere jaren kijk je er nog wel eens op terug. Ik ben niet kerkelijk en ook niet gelovig, maar het is natuurlijk niet voor niets dat ik dit project bedacht heb. Niemand heeft mij gezegd om dit te doen, ik heb het zelf gekozen. Ik denk dat het er mee te maken dat ik nieuwsgierig ben naar de passie wat mensen drijft en beweegt. Ik vind dat bij deze mensen die ik heb geportretteerd.”

Hoe kunnen de mensen aan het boek komen?

“Er is een boekhandel die 9 locaties heeft in Noord-Nederland die het in de schappen heeft staan. Er zijn een paar kleinere boekhandels in Friesland die het aanbieden. Via mijn website krijg ik bestellingen uit heel Nederland en via Bol.com. Het is vers van de pers, op 10 mei was het echt beschikbaar. Geleidelijk aan komen er meer boekhandels bij.”

Komt er nog een speciale presentatie van het boek?

“Ik wilde een openingsexpositie doen, samen met de lancering van het boek en het overhandigen van het eerste exemplaar. Dat heb ik nu uit elkaar getrokken. In september wil ik exposeren, het begint in Friesland. Het is een reizende expositie. Vanaf deze week hangen er echter al een aantal foto’s in de Grote Kerk in het kader van Apeldoorn Photo. Voor de expositie in Friesland heb ik al mooie plekken in kerken aangeboden gekregen om te exposeren.”