Roemloos einde: kunst in de container

Een kunstwerk verwijderen, zeker als het door de tand des tijds is aangetast, is op zich niets bijzonders. Er verdwijnen wel meer kunstwerken die hun tijd hebben gehad uit het zicht. Maar een kunstwerk vernietigen zoals tijdens de verbouwing van Gigant is geschied, werpt een heel ander licht op de zaak.

Het kunstwerk Edelwit van de hand van Jorgen Leijenaar bestaande uit vijf symbolische wasmachines dat jarenlang de gevel van het Huis voor Schoone Kunsten sierde, blijkt nu Gigant een nieuwe entree krijgt en de werkzaamheden in volle gang zijn in een mobiele container te zijn gedumpt. Had dat wellicht niet wat anders gekund?

Eerst een brokje voorgeschiedenis. Edelwit lag al een tijd op apegapen, laat daar geen twijfel over bestaan. In de afgelopen decennia was het al een paar keer opgelapt. De ‘wasmachines’ waren duidelijk uitgewassen. Er viel voor de gemeente Apeldoorn, de eigenaar van het kunstwerk, niets meer te repareren. Ook de verwijsfunctie is inmiddels achterhaald. De vijf wasmachines stonden ooit symbool voor de verschillende instanties die in het Huis voor Schoone Kunsten aan de Nieuwstraat actief waren.

Dirk de Bruin, de nieuwe directeur van Gigant zegt geen invloed te hebben gehad op het besluit van de gemeente om het kunstwerk te dumpen.. ,,Het pand is immers eigendom van de gemeente.”

CODA, de hoeder van alles wat met de historie van Apeldoorn te maken heeft, neemt bij monde van directeur Carin Reinders een formeel standpunt in. ,,CODA heeft nimmer een officiële rol gehad bij plaatsing, of vernietiging van kunst in de openbare ruimte. Vanaf nu is dat de taak van ACEC.”

Altijd stuk

Gerrit Steenbergen, de directeur van ACEC en oud-directeur van Gigant heeft een duidelijke mening. ,,We kunnen niet alles bewaren. Bovendien gaat het niet om een autonoom kunstwerk. Het was meer een opdracht aan een kunstenaar om reclame te maken met een kunstzinnige inbreng. Het was ook altijd stuk. De techniek liet het steevast afweten. Dat het is verdwenen vind ik uitstekend. Je mag het vergelijken met een kapot tv-toestel of een wasmachine die aan vervanging toe is. Die bewaar je ook niet. Wat we in de openbare ruimte nodig hebben zijn goede dingen. Laten we ons vooral daarop richten.”

Woorden van gelijk strekking komen van Jasper van der Graaf, zelf beeldend kunstenaar, kunstkenner en sinds kort in dienst van ACEC na een jarenlange loopbaan als de belangrijkste ambtenaar cultuur in Apeldoorn. ,,Dit werk van de overigens zeer goede kunstenaar Jorgen Leijenaar valt in de categorie leuk geprobeerd, maar niet gelukt. En dat gebeurt wel vaker met werk waaraan een stekker zit. Dan is het echt oppassen geblazen. Er zat een constructiefout in waardoor het vaak defect was. Soms komt er kunst bij, soms gaat er wat van af. Dat is heel normaal. Als een kunstwerk niet meer is wat het moet zijn, wat moet je er dan nog mee? Het is onmogelijk om alles te bewaren. Musea kennen bijvoorbeeld een ontzamelingsbeleid. De gemeente heeft de kunstenaar benaderd om het kunstwerk in ontvangst te nemen. Daar heeft hij geen gebruik van gemaakt. Soms wijkt het een voor het ander. Gigant krijgt een geheel nieuw kunstwerk.”

Ook de gemeente doet desgevraagd nog een duit in het zakje. ,,Vanwege het formaat en het aanhoudende technische mankement lag het bij ons niet voor de hand om het kunstwerk aan te bieden voor de museumcollectie. Het heeft geen waarde meer voor CODA of welke functie dan ook.”