“Oorlog tegen drugs” helpt gebruikers Omnizorg en samenleving niet vooruit.

Wie de berichten rondom Omnizorg de afgelopen weken in de media volgt, moet tot de conclusie komen dat er in het verslavings- en hulpverleningsbeleid van deze instelling iets grondig mis is.
Daarom zijn de burgemeester en politie nu gedwongen in te grijpen om de overlast voor de omgeving in ieder geval te minimaliseren. Of dat soelaas biedt op de lange termijn is zeer de vraag. Je lost de zaak niet op met strijdmethoden uit de vorige eeuw. Daarvoor is de drang van de verslaving veel te groot maar ook de financiële belangen van de illegale-drugs handelaars.
Het aanbod van Omnizorg om “de rookafvoer van de gebruikersruimte te vergroten” en “niet-gebruikers weg te sturen”, doet als je de problemen bekijkt en hun eigen wankelmoedige beleid, bijna lachwekkend aan.
In Apeldoorn is men goed in het bouwen van nieuwe voorzieningen en het schetsen van mooie conceptuele vergezichten. Prijzen wint Apeldoorn er zelfs mee. Als het aankomt op de praktische uitvoering en een en ander moet worden overgelaten aan (niet goed samenwerkende) instellingen loopt veel vast in de modder.
Dat lijkt bij Omnizorg het geval. Hier, nu, zijn de verslaafden de dupe net zoals de omgeving.
Iedereen die verslaafd is of was aan drug no. 1 in dit land; tabak, weet, dat ervan af komen, geen kleinigheid is. Mild gebruik van een drug, mits sociaal aanvaard, geeft gebruikers vaak een gevoel van pret, sociale acceptatie en ontspanning. Dat heeft alles te maken met groepsdruk, erfelijke factoren, chemische en hormonale beïnvloeding van de hersenen en afleiden van stress, die er in onze wereld volop is.
Bij verslaving komt het middel in plaats te staan van de sociale afleiding. Wordt levensbeheersend en leidt vaak tot gezondheids-, relationele, of financiële schade voor het individu en voor de samenleving. Verslaving vergt daarnaast vaak het innemen van een steeds grotere hoeveelheid om dezelfde roes te bereiken. De schade wordt daardoor groter.
Hoe illegaler bovendien een drug is (bestempeld), hoe extremer en criminaliserender de gevolgen. Een goed voorbeeld; de jaren dertig vorige eeuw. Amerika verbood de alcohol. Overal verschenen de risicovolle illegale stokerijen. Er werd nog meer gedronken. En de maffia werd nog nooit zo rijk. Waardoor ze later in de heroïne- en de vrouwenhandel kon stappen.
Terug naar hier.
Uit de verstandige verslavinghulpverlening rondom tabak is bekend dat het geen zin heeft om tegen verslaafden te zeggen; “Je moet nu stoppen!”. Feit is namelijk; het draait om inzicht krijgen door verslaafden.
Rook eerst door, maar kies een aanpak. Of dat nu de sociale is; de “methode Alan Carr” of de biologisch/chemische; nicotinell-kauwgom (ook nicotine) of Champix-tabletten. Rook eerst door, de behoefte wordt minder, als je het inzicht krijgt om te stoppen.
Het is zelfs zeer de vraag of voor veel mensen dat inzicht haalbaar of acceptabel is. En dan is het al mooi genoeg hulpverlening te bieden om schade voor het individu en de samenleving zoveel mogelijk te voorkomen. Al deze gegevens gelden voor alle drugs of het nu gaat om geaccepteerde; tabak alcohol of marihuana of niet geaccepteerde; heroïne, cocaïne en speed.
Het lijkt erop dat Omnizorg steeds meer koerst op geheelonthouding en niet op de eerder voorgespiegelde lijn van schadereductie. En dat is kwalijk voor de verslaafden en de stad en buitengewoon dom.
Een paar voorbeelden;
1) In Omnizorg was in het ontwerp in één van de gebruikersruimtes een alcoholuitgiftepunt gepland, net als ooit in het zgn. Spuithuis aan het Sophiaplein. Waar alcoholisten tegen inkoopsprijs bier konden gebruiken en benaderbaar waren voor hulpverleners en artsen. In de afwerking van het gebouw is deze voorziening door Omnizorg plotseling geschrapt. Gevolg; drinken en agressie op straat, in de buurt, gedoe op het binnenplein en aan de deur. Onwillekeurig verlang je dan weer naar de simpele aanpak van de politie vele jaren terug, waarbij onder hun hoede een gebruikersruimte werd geëxploiteerd aan het Stationsplein, met simpele doch strakke regels, waar gebruik binnen van alcohol en drugs was geregeld.
2) Al sinds zo’n jaar of zes wordt aan een zeer kleine groep heroïneverslaafden, ca. 8, nu in Omnizorg heroïne verstrekt op een dagelijks geregelde basis. Op zich al een kolderieke situatie. De gepantserde geldwagen die het dagelijks bij Omnizorg door een luikje schuift, omzwermd door verslaafden en dealertjes die niet in de prijzen zijn gevallen.
Voor die kleine groep werkt dat zeer effectief. Er kwam rust in de verslaving en hun sociaal leven. En tijd om weer over de rest van het leven na te denken. Sommige bewoners hebben inmiddels weer een kamer, een vriend of vriendin en weer een geregelde baan. Met of zonder gebruik. Ik heb altijd geleerd dat een geslaagd experiment, en dat is het, een vervolg hoort te vinden in een geregelde aanpak. Niets is minder waar. Geen enkele aansporing heb ik van Omnizorg mogen horen om deze aanpak voor een veel grotere groep te volgen. De verslaafden en samenleving zitten met de gebakken peren.
Ooit was de aanpak van de stad Zurich het grote voorbeeld voor beleidsmakers en hulpverleners in Apeldoorn. Door de aanpak daar, gecombineerd met sociale pensions en verstrekking van heroïne door huisartsen in wijken, werd de drugsoverlast effectief bestreden. Zürich is inmiddels wel erg ver weg.
3) In het “conceptuele vergezicht” van Omnizorg bij de oprichting, was opgenomen dat gebruikers ervan, via het doorlopen van een stappenplan met een beloningssysteem, steeds verder konden stijgen in hun onafhankelijkheid. Letterlijk en figuurlijk. Met of zonder het gebruik van middelen. Kreeg je dat verder onder controle, ging je je socialer gedragen, ging je aan de slag met werkactiviteiten, des te meer dienstverlening stond er voor je klaar en je kon letterlijk opstijgen van de slaapzaal naar een éénpersoonskamer in Omnizorg. En tenslotte naar buiten, naar een sociaal pension of (begeleide) kamer elders. Dat was een twee-zijdige afspraak, met zowel verplichtingen van de gebruiker áls van Omnizorg. Twee jaar na dato lijkt er maar weinig van dit behandelconcept terecht te komen. Werkactiviteiten voor gebruikers worden eerder ondanks (dus buitenom Omnizorg) georganiseerd, dan dankzij de hulpverleners. De éénpersoonskamers zijn inmiddels te duur, dus blijven gebruikers liever op de slaapzaal. En een deel van de bewoners is inmiddels “te goed”, maar woont er nog steeds omdat de “buitenwoonplekken” niet gerealiseerd worden. En zo slibt de boel dicht en wordt Omnizorg een gesticht. En wat bekend is; gestichten hospitaliseren, onafhankelijkheid neemt juist weer af!
Deze tijd van ongekende bezuinigingen (Rijk 18 miljard en gemeente Apeldoorn 30 miljoen) vraagt om een overheid en een Omnizorg die zichzelf weer opnieuw uitvinden en nieuwe wegen in slaan. En niet om pappen en nathouden en ouderwetse strijdmethoden waardoor anders, straks, mensen die er het beroerdst aan toe zijn nog verder worden afgeknepen en weer in de goot belanden. Hoewel het voor hen meer werk oplevert, heeft zelfs de politie daar geen lol in.

Eppo Gutteling.