‘Centraal Beheer-gebouw is een monument te groot’

Op vrijdag 20 oktober was er een bijeenkomst georganiseerd door D66 over de toekomst van het Centraal Beheer-gebouw. De publieke belangstelling in Orpheus was goed. Mensen blijken geïnteresseerd in de toekomst van het pand en laten zich het best omschrijven als nieuwsgierigen.

Sprekers

Tijdens de bijeenkomst voerden drie sprekers het woord. Kees Somer namens de Rijksdienst voor cultureel erfgoed. Het pand valt onder de categorie Post65, grofweg de bouwperiode 1965-1990. Voor deze periode begint steeds meer belangstelling te ontstaan. Er verschijnen allerlei publicaties waarbij het thema verkend wordt en geïnventariseerd. Namens architectuurstudio Herman Hertzberger sprak directeur Laurens Jan ten Kate. Daarna volgde de aanvulling van Herman Hertzberger, de architect van het CB-gebouw. Hij vertelde iets over de totstandkoming en iets over de toekomst. Waarbij hij grote kansen zag voor een gebouw waarin mensen worden uitgenodigd om samen te werken, juist in een tijd waarin er veel tegenstellingen zijn.

Wethouder Peter Messerschmidt sprak namens de gemeente. Hij vertelde dat ze de regie meer naar zich toe willen trekken. Er is inmiddels een conclusie getrokken door de gemeente, woningbouw is geen haalbare kaart en is niet de oplossing. We richten ons nu op huisvesting van maatschappelijke instellingen. De wethouder had verder ook geen voorstellen en vroeg het publiek om ideeën om deze mee te nemen. Mocht er geen bruikbare oplossing komen, volgt er sloop. Dat maakt volgens mij Centraal Beheer-gebouw een monument te groot voor Apeldoorn.

Failliet

Hoe is het zover gekomen, dat er in tien jaar niets opgelost is? De eigenaar is failliet, de zaak ligt helemaal stil en er wordt niet meer aan gewerkt. De gemeente heeft Berenschot ingehuurd om met voorstellen te komen. De oplossing als je zelf niets weet en geen keuze kunt maken.

Diepgaande analyse

Als een patiënt langdurig niet beter wordt en je stelt de verkeerde diagnose, kan je hem of haar niet beter maken. Wat er volledig mist is een diepgaande analyse van de stad Apeldoorn en de leegstand van het Hertzbergergebouw. Hoge rente en hoge bouwkosten zijn het in ieder geval niet. Dit is een vorm van gelegenheidsargumentatie om als stad niet zelf in de spiegel te kijken. Tien jaar lang en drie projectontwikkelaars en vele consultants later verder ligt de oplossing er nog steeds niet, ondanks lage rente en lage bouwkosten in de afgelopen periode.

Stof tot nadenken

De oorzaak ligt dus dieper en fundamenteler. Ik ga hier een aantal zaken benoemen waar Apeldoorn over moet nadenken. Dit is niet uitputtend, maar een aanzet. Centraal Beheer is gebouwd door de voorzitter van een groot bedrijf en een architect uit Amsterdam, het is als een ruimteschip geland in een uithoek van de stad. De inwoners van de stad hebben geen enkele band met het pand en voelen er geen enkele liefde voor. Bij de bijeenkomst waren ook maar twee mensen die er gewerkt hebben.

De schaalgrootte: het gebouw heeft werkplekken voor 1000-1500 mensen. Zelfs als je het door vieren deelt, moet je nog vier organisaties met 300 medewerkers zien te vinden. We hebben een voorbeeld gehad van een organisatie die er mogelijk in zou kunnen, Saxion hogeschool. Die had geen zin in die oude troep. Zowel de projectleider als de gemeente waren niet in staat ze te overtuigen. Gebrek aan bestuurlijke doorzettingsmacht.

Wethouder Messerschmidt gaf al aan dat ze meer regie willen voeren op het pand. Wat is er de afgelopen tien jaar gedaan. Regie is spelleiding, een soort scheidsrechter op het veld. De standaard rol van de overheid. Regie van de gemeente bestaat alleen uit hindermacht, geboden en verboden. Daar krijgt niemand een goed gevoel bij en levert geen inspiratie op. Zonde van de tijd en ambtelijke kosten. Gebrek aan verbeeldingskracht, wanneer je in tien jaar geen concrete ideeën hebt weten te ontwikkelen over de toekomstige functie van het gebouw, gaat dat de komende tien jaar ook niet lukken. Het uitbesteden aan een consultancybedrijf is tekenend, maar geen oplossing. Je hebt gewoon gebruikers of huurders nodig, die je moet werven met een inspirerend aanbod. Die graag in Apeldoorn willen zijn.

Middelmatigheid en zuinigheid

Het CB-gebouw kan alleen maar tegen hele hoge kosten in stand gehouden worden. Aangezien amper iemand het gebouw ziet zitten, behalve stedenbouwkundige vakmensen, zal er iets moeten komen waar de Apeldoorner echt warm en blij van wordt. Dit moet dan ook verkocht worden aan de bevolking, als iets waar ze wat aan hebben. Iets waar je naar toe kan, iets waar je trots op kan zijn. Hier is geld en verkoopkracht voor nodig.

Mantra’s als: het Centraal Beheer-gebouw is uitermate belangrijk voor de geschiedenis van Apeldoorn. Het is een uniek, structuralistisch gebouw. Een bijzonder experiment. We moeten gaan voor herstel. Afspreken in een zaaltje, dat we allemaal gaan roepen, dat het moet blijven en het woord sloop niet in de mond nemen. Alles is afgetrapt en betekenisloos voor de toekomst.

Positieve wilsbeschikkingen

Als je iets in stand wilt houden, moet er een positieve wilsbeschikking zijn. De kern hiervan is “ik wil”. Een college dat zegt ‘we gaan kijken of Berenschot een oplossing kan vinden, zo niet dan gaan we alsnog slopen’, heeft geen positieve wilsbeschikking. Zo’n gemeente kan het beste nu de curator bellen en zeggen: we gaan een sloopvergunning afgeven. Dan kan de bouw van nieuwe woningen op het terrein zo snel mogelijk starten. Schaamte, mensen die iets te zeggen hebben, zoals bestuurders, ambtenaren en lokale influencers roepen in koor, op een gratuite manier, dat het CB-gebouw moet blijven staan. Je staat namelijk als onbeschaafd te boek, wanneer je voor sloop bent. Ondertussen wordt er geen enkele oplossing bedacht. Hiermee doe je aan wensdenken en laat je een rottende illusie voortbestaan. Je hebt een negatieve insteek.

Slopen

We kunnen dan ook het beste zeggen, ‘we gaan slopen’. Dan kan iedereen zich beraden en besluiten hiertegen in te gaan of te zwijgen. Er is dan ook meteen duidelijk of er maatschappelijk draagvlak is. Ook ik zie geen oplossing en geen enkele persoon of organisatie die een oplossing heeft rondlopen. Om de zaak niet meteen te slopen stel ik voor de boel goed in te pakken. We zijn al goed op weg daarmee. Een periode van twintig jaar uit te trekken om te kijken of er een opportunity komt. Zo niet, dan kan de volgende generatie iets bedenken, of ons een gebrek aan ideeën in de schoenen schuiven en het slopen.