Centraal Beheer wordt duur betaald

Vrij naar: “De grond wordt duur betaald”

De gemeenteraad van Apeldoorn besloot eind 2024 om het terrein van Centraal Beheer voor slechts € 1,- aan te kopen. Er klonk veel enthousiasme: eindelijk werd er actie ondernomen tegen een jarenlange problematiek. Het voelde zelfs wat heroïsch – alsof we als gemeente alles aankunnen.
Maar ik vraag me af hoeveel raadsleden het rapport van de enquêtecommissie grondbedrijf uit 2011 nog vers in het geheugen hebben. Onder leiding van huidig wethouder financiën en toenmalig raadslid Henk van den Berge bracht die commissie een vernietigend oordeel over de financiële blunders van het grondbedrijf. Een geruststelling is wel dat de huidige wethouder financiën medeauteur van dat rapport was. Toch betwijfel ik of de lessen destijds geleerd, ook werkelijk in de praktijk gaan worden gebracht. Is de transparantie die nodig is om nieuwe misstappen te voorkomen de afgelopen jaren bepaald echt verbeterd?

Architectonisch belang: een overschat argument

Over het architectonische belang van Centraal Beheer is veel gezegd en geschreven, vooral door architecten en stedenbouwkundigen. Hoewel dat debat heus legitiem is, lijkt het me niet de kern van deze discussie. In feite draait het bij Centraal Beheer om een kantoortuin die niet zal terugkeren. Wat overblijft, is een betonskelet dat volledig opnieuw moet worden ingevuld. Het is te vergelijken met een kerk die tot woningen wordt omgebouwd: het zal gewoonweg nooit meer dezelfde functie vervullen.

Volkshuisvesting: een verschuivende redenering

In politieke afwegingen moeten financiële risico’s, maatschappelijke belangen en andere prioriteiten gewogen worden. Wat ik opmerk, is dat het argument van architectonische waarde nu langzaam plaatsmaakt voor een ander motief: volkshuisvesting. Dit lijkt een poging om het project maatschappelijk acceptabel te maken. Maar laten we eerlijk zijn: nieuwbouw op het Pakhoed-gedeelte naast Centraal Beheer is op zichzelf een logische stap, maar toch is er een probleem. Niemand wil namelijk een huis kopen naast een ruïne. Het aanpakken van de vervallen staat van Centraal Beheer zal daarom een meer dan enorme inzet van ambtelijke capaciteit gaan vereisen – capaciteit die dan niet naar andere dringende huisvestingsproblemen kan gaan. Daarbij is inmiddels besloten dat Centraal Beheer een maatschappelijke functie krijgt. Dit draagt niet bij aan het oplossen van het volkshuisvestelijke vraagstuk.

Financiële risico’s: een recept voor problemen

Het herstel van Centraal Beheer brengt een flinke factuur met zich mee, maar de hoogte daarvan is totaal onduidelijk. Het college stelt nu een half jaar nodig te hebben om duidelijkheid te scheppen. Dat klinkt goed, maar is dit in de praktijk echt mogelijk? Het begint met hoopvolle plannen, kost vervolgens meer tijd, en uiteindelijk meer geld. We kunnen voorspellen dat er een groot tekort zal ontstaan bij het herstel. Een bekende ‘salamitactiek’ wordt dan toegepast: eerst een onderzoeksbudget, dan een voorbereidingsbudget, en uiteindelijk het argument dat we al zoveel hebben geïnvesteerd dat doorgaan de enige optie is.

Wat is het behoud van CB waard?

Om niet opnieuw in vergelijkbare financiële valkuilen van het grondbedrijf in te lopen, is een heldere aanpak noodzakelijk. Bepaal nu wat het behoud van Centraal Beheer de gemeente waard is, en werk daarbinnen. Experts die ik belde uit de vastgoedsector schatten de herstelkosten grofweg op 50 miljoen euro. Laten we dat bedrag vaststellen als maximum, zonder uit te wijden over theoretische plannen of onverwachte kostenposten. Geef de opdracht om voor 1 juli 2025 met een concreet plan te komen waarin en waaruit blijkt dat dit bedrag haalbaar is. Zo voorkomen we eindeloze debatten en kunnen we eerlijk discussiëren over wat we echt bereid zijn te betalen voor deze oplossing.

Streng risicomanagement en governance

Bij zo’n groot project moet de controle scherp en onafhankelijk zijn. Stel een bijzonder raadsbrede commissie van zeg vijf leden in, met ten minste drie leden uit oppositiepartijen. Deze commissie bewaakt het budget, ondersteund door ambtenaren die rechtstreeks onder haar gezag vallen en elk besluit kritisch volgen. De wethouder van financiën moet persoonlijk garant staan voor het binnen budget blijven van het project. Bij afwijkingen dient hij dit onmiddellijk te melden, zodat snel kan worden bijgestuurd.

Samenvattend

Schep helderheid: bepaal nu een maximaal budget, borg de controle en laat het risicomanagement niet louter over aan de huidige financiële structuren. Vertrouwen is goed, maar bij projecten van deze omvang is extra scherp toezicht een absolute noodzaak. Het is een interessant gebouw om te behouden, maar niet tegen elke kosten. Wat is het maximale bedrag dat het college bereid is te betalen?