Kijk op de Wijk: Mariëndaal

Een kort straatje en dan ook nog zonder -weg, -straat of -laan… Maar wel eentje met een mooie herkomst van de naam. Mariëndaal dankt de naam aan de melkfabriek “Mariëndaal” die oudere Apeldoorners vast nog wel kennen. Nu denk je misschien: “wat doet een melkfabriek zo dicht bij het centrum van Apeldoorn?” Tja, toen de fabriek hier kwam was er praktisch nog geen bebouwing in de buurt. In 1906 zag Apeldoorn er namelijk heel anders uit. Het begon met een fabriekje. In 1906 leverden 41 boeren de melk van 169 koeien aan de fabriek. Je hoeft geen rekenwonder te zijn om te zien dat het net iets meer dan 4 koeien per leverancier is. Tegenwoordig is dit aantal koeien per boer ondenkbaar, want volgens een statistiek telde een gemiddeld boerenbedrijf in 2021 ongeveer 108 koeien.

Fabriek

Het bedrijf groeide voorspoedig want in 1926 waren er al 700 leveranciers met 2750 koeien. Maar doordat er zo veel meer melk kwam van die koeien werd de oude fabriek te klein. Er moest een nieuwbouw komen, en ja, die kwam op de plek waar nu “Mariëndaal” ligt. In de driehoek Noorderlaan, Zuiderlaan en Mariëndaal werd een fabriek gebouwd. De melk werd in melkbussen aangeleverd aan de fabriek. En daar werden dan allerlei producten van gemaakt: melk, karnemelk, pap, yoghurt, vla en chocolademelk. En ja… ook melk… Wat misschien een beetje vreemd is? Melk van melk maken. Maar de melk “zo uit de koe” moest nog eerst gepasteuriseerd worden zodat de bacteriën gedood worden.

Melkboer

En daarna? Wanneer producten klaar waren kwamen de melkventers aan de beurt. Die noemde men in Apeldoorn toen vast niet ‘melkventer’ maar gewoon: melkboer. Zoals je toen ook de groenteboer, voddenboer, schillenboer, petroleumboer en een kolenboer had. Ook in de melkwereld was schaalvergroting aan de orde van de dag. Zo werd Mariëndaal in 1969 een onderdeel van Coberco. De fabriek was overbodig en werd afgebroken. En op die plaats kwam later een kantoor dat, volgens informatie die ik kreeg, in witte steen werd gebouwd: “ter herinnering aan Mariëndaal, de melkfabriek die hier ooit stond.”

Met dit verhaal is een eind gekomen aan de serie: “straten die genoemd zijn naar verdwenen gebouwen en/of bedrijven.” En een onderwerp voor een nieuwe serie? Die weet ik nog niet – hopelijk wordt het de komende tijd mooi weer zodat ik door Apeldoorn kan fietsen om inspiratie op te doen en nieuwe foto’s te maken.