Bevrijdingsverhalen: Drie lichtkogels

In de serie ‘Bevrijdingsverhalen’ gaan we op zoek naar de mensen achter de geschiedenis; zij die erbij waren toen Apeldoorn op 17 april 1945 bevrijd werd. Hoe kwamen ze daar, wat deden ze en hoe voelden ze zich? Voor het eerste verhaal van vandaag, vrijdag 17 april, ontmoetten we Gijs Numan en Albert van der Scheur, wiens heldendaden tijdens de bevrijding van Apeldoorn nooit vergeten mogen worden.

Overgave

De daden van Gijs Numan en Albert van der Scheur in de nacht van 16 op 17 april 1945 lezen als een spannend boek. Twee mannen op pad om een hele stad te redden van de ondergang. Niet aan handen van de Duitsers, overigens, maar de Canadezen. Want de Canadezen, die opgetrokken waren tot aan de Deventerstraat, luttele honderden meters voor het kanaal, hadden besloten het centrum van Apeldoorn bloot te stellen aan een barrage artillerievuur. Ze achtten dit de enige manier Apeldoorn te ontdoen van de Duitse bezetter.

De Canadezen waren namelijk al dagen, sinds 13 april, bezig om Apeldoorn te bereiken, maar stuitten telkens op hevige weerstand. De maat was vol en er moest met grover geschut gewerkt worden, aldus de Canadese legerleiding. Echter, Gijs Numan, een bekend figuur uit het verzet, wist dat de meeste Duitsers na de laatste aanval de stad waren ontvlucht en dat de laatste overgebleven nazi’s bereid waren zich over te geven. Hoe hij dat wist? Hij had het ze gevraagd.

Die laatsten der Duitse soldaten in de stad hadden zich verschuild in de kelder onder Garage Limborgh. Het pand keek uit op de brug bij de Deventerstraat en het was de taak van deze soldaten de brug op te blazen als de Canadezen eenmaal in de buurt kwamen. Gijs Numan ging, samen met een aantal anderen, bij de mannen op bezoek en wisten ze te overtuigen dat het beter was zich over te geven. De dappere strijders stemden in, gaven hun wapens af en lieten zich in de kelder opsluiten. Zo was, effectief, de stad al bevrijd van de Duitse bezetter—maar dat wisten de Canadezen nog niet en zij zouden de komende ochtend beginnen aan hun verwoestende aanval.

’t Sluisje

In de nacht van 16 op 17 april ging Gijs Numan op pad om de Canadezen op de hoogte te stellen van de snel veranderde situatie. Albert van der Scheur nam hij mee als gids en samen gingen ze op pad. De enige, enigszins, veilige plek om het kanaal over te komen was bij ’t Sluisje aan de Vlijtseweg. Om zeker te zijn dat ze niet beschoten zouden worden duwden ze een matras door het water naar de overkant. Het bleef stil en de twee staken het kanaal over.

Aan de overkant werden ze al snel aangehouden door een Canadese soldaat, die makkelijk te overtuigen was van hun goede bedoelingen. De commandant van de Canadezen was echter een zwaardere dobber. Die geloofde geen woord van Gijs en Albert en bleef volhouden dat er nog minstens 3.000 bikkelharde Duitse soldaten in Apeldoorn waren. Uit wanhoop boden de mannen aan, met drie Canadese vrijwilligers, de Duitse gevangenen op te gaan halen. 

De twee kwamen terug met de Duitse gevangen op sleeptouw, waarna de commandant ze aan een vragenvuur aan hun voeten legde. Uiteindelijk ging hij overstag—deels. Hij wilde op zijn meest de aanval uitstellen, zodat Gijs en Albert in de ochtend wéér terug konden, nu met 100 Canadese soldaten, om te controleren of het Apeldoornse centrum wel echt ontdaan was van de bezetter.

De kust is veilig

In de vroege ochtend van 17 april trokken Gijs en Albert doodvermoeid nogmaals ’t Sluisje, gevolgd door Canadezen die sokken om hun schoenen hadden gedaan om maar zo stil mogelijk te blijven. Maar Gijs en Albert hadden gelijk, de 3.000 soldaten waar ze zo bang voor waren, waren vertrokken. De stad was leeg.

Gijs Numan schoot die ochtend, met het opkomen van de zon, drie lichtkogels af als signaal dat de kust veilig was. De Canadese legermacht trok de stad in, helemaal tot aan het Loo, waar ze de Nederlandse driekleur voor het eerst in vijf jaar weer lieten wapperen. Apeldoorn was bevrijd.