Gerda Mulder verrijkt Apeldoornse oorlogsgeschiedenis met het verhaal van Ninette Opolski

Begin oktober verscheen bij uitgeverij Het Wereldvenster het levensverhaal van de onbekende Apeldoornse verzetsvrouw Ninette Opolski. Het is geschreven door de in Apeldoorn geboren en opgegroeide Gerda Mulder, die bij toeval haar verhaal ontdekte.

Een brief

Gerda Mulder zegt hierover het volgende: “Mijn uitgever kwam heel toevallig in het bezit van een hartverscheurende brief uit mei 1940, geschreven door Leonie s’ Jacob, die toen in De Parken in Apeldoorn woonde. Zij schreef aan een oude kennis over het verdriet dat ze had over het sneuvelen van haar zoon in het begin van de Tweede Wereldoorlog. Opgespoorde familie wist te vertellen dat Leonie’s dochter Ninette in 1944 actief werd in het Apeldoornse gewapende verzet, met een Canadese bevrijder trouwde, naar Canada emigreerde en na lang aandringen van verzetsvrienden haar oorlogsherinneringen opschreef. De uitgever stuurde mij de brief en oorlogsherinneringen en vroeg mij: ‘Jij hebt in Apeldoorn gewoond; kun jij de geschiedenis van die familie uitzoeken? Misschien zit er wel een verhaal in.’. En dat was inderdaad zo! Ik stuitte op een bijzondere familiegeschiedenis, die begon in voormalig Nederlands Indië en via de oorlogsperiode in Apeldoorn eindigde in Canada. Ninette’s Canadese dochter kwam over uit Toronto om het eerste exemplaar in ontvangst te nemen en de as van haar moeder op het Nationale Ereveld in Loenen te verstrooien.“

Hoe is het boek tot stand gekomen?

 “Ik heb veel informatie gehaald uit familiedocumenten en foto-albums die Ninette’s dochter Paula mij uit Canada opstuurde. Ook heb ik verschillende mensen gesproken die moeder Leonie s’Jacob en dochter Ninette Opolski goed gekend hebben. Dochter Paula was daarbij de voornaamste mondelinge bron. Daarnaast raadpleegde ik Nederlandse archieven en las ik boeken over de landen waar de rijke families s’ Jacob en Opolski leefden (Polen, Duitsland, Nederlands-Indië/Java, Zwitserland, Nederland) en over hun werk op de thee en suikerplantages, in het landsbestuur en het leger. Ik las boeken en specifieke websites over het verloop van de Tweede Wereldoorlog op de Veluwe/in Apeldoorn en over het leven als emigrant in Canada. Het verzamelen van al die bronnen kostte ongeveer een jaar.

Het boek ‘Ninette Opolski en haar familie. Oorlogsjaren in Apeldoorn’ heb ik geschreven tijdens de corona-periode, van mei 2020-mei 2022. Ik schrijf normaal reisgidsen, reisverhalen en blogs over de Balkan. Ik kon toen amper reizen en had tijd. Het doen van onderzoek voor en het schrijven van het Opolski-boek was voor mij dus een heel mooi alternatief. En ik kon weer veel tijd doorbrengen in mijn oude woonplaats Apeldoorn.”

De inhoud van het boek in een notendop

Ninette Opolski en haar familie. Oorlogsjaren in Apeldoorn is een familiegeschiedenis met een verhaal over een boeiende vrouw uit een aristocratische familie, die in haar leven zeer ingrijpende keuzes durfde te maken.

Ninette Opolski (Bandoeng 1923-Toronto 2020) was een Apeldoornse koerierster en verzetsvrouw. Ze heeft een Duitse vader en een Nederlandse moeder, die gescheiden zijn. Als de oorlog nadert, kiest haar vader in Berlijn de kant van de nazi’s en dwingt haar zeventienjarige broer Curt tot dienst in het Duitse leger. Hij verongelukt als vlieger en stort in zee. Haar vader wordt tijdens de oorlogsperiode gestationeerd als commandant van de Duitse marine in Zuid-Holland.

Ninette woont dan met haar moeder Leonie in een villa in de Apeldoornse Parkenwijk. Beiden komen zij in verzet tegen de Duitse bezetters. Leonie verbergt jarenlang onderduikers; Ninette besluit lid te worden van een gewapende verzetsgroep. In oktober 1944 moeten moeder en dochter na een inval in hun huis – waarbij de Duitsers een Amerikaanse piloot arresteren – vluchten en een half jaar onderduiken in Vaassen en Beekbergen.

Na de bevrijding van Apeldoorn door de Canadezen in april 1945 ontmoet Ninette de Canadese luitenant Alex Prociuk, zoon van Oekraïense emigranten. Het is liefde op het eerste gezicht. Ninette vertrekt in 1946 als oorlogsbruid naar Canada. Zij keert regelmatig terug naar Nederland, vooral om de leden van haar verzetsgroep te ontmoeten.

In 1991 beschrijft zij – na lang aandringen van vrienden – haar herinneringen als jong meisje aan de oorlogsperiode in Apeldoorn: ‘No girlhood for me.”. Ze vormen de kern van dit boek.

Na Ninettes dood bezoekt haar Canadese dochter Paula Apeldoorn. Na een emotionele plechtigheid verstrooit ze de as van haar moeder op het Nationaal Ereveld in Loenen

Hoe kijk je terug op deze periode?

Daarover zegt Gerda Mulder: “Ik weet nu (bijna) alles over de Duitse bezetting, het verloop van de Tweede Wereldoorlog op de Veluwe/in Apeldoorn, de verzetsbeweging, de bevrijding en de naoorlogse periode op de Veluwe/in Apeldoorn. Tijdens de geschiedenislessen op het Christelijk Lyceum in Apeldoorn werd daar vroeger geen aandacht aan besteed. Ik heb door het verhaal van Ninette vooral veel belangstelling gekregen voor de rol van vrouwen in het Nederlandse verzet. Er verschijnen de laatste jaren steeds meer biografieën van onbekende verzetsvrouwen; ik lees ze allemaal.”

“Ninette was een jong meisje, een avontuurlijke studente die enorme risico’s heeft genomen door lid te worden van een gewapende verzetsgroep in Apeldoorn. Zij heeft het overleefd. De traumatische oorlogservaringen heeft ze echter de rest van haar lange leven met zich meegedragen. Het doet me goed dat haar levensverhaal nu gepubliceerd is en haar rol in het Apeldoornse verzet breed bekend is.”

Ninette Opolski en haar familie. Oorlogsjaren in Apeldoorn, Gerda Mulder
Een meeslepend drama over een verscheurde familie
paperback 248 p., geïllustreerd. ISBN 978 90 76905 52 5