Kijk op de Wijk: Groot Schuijlenburg

Ik heb zitten twijfelen: ‘welke titel gebruik ik deze keer?’. Want het had ook ’s Heerenloo, Het Apeldoornsche Bosch of Het Joodsche Bosch kunnen zijn.

De eerste naam voor het gebied was ‘Het Apeldoornsche Bosch’. Het kreeg die naam van een Joodse stichting uit Amsterdam. Die liet er diverse gebouwen neerzetten voor wat we tegenwoordig een instelling voor geestelijk gehandicapten zouden noemen. Destijds was het woordgebruik iets minder fijnzinnig en werd het Israëlitisch Krankzinnigengesticht genoemd. Israëlitisch geeft al aan waarom het in Apeldoorn al snel ‘het Joodsche Bosch’ genoemd werd: er waren alleen Joodse mensen ondergebracht.

Maar waarom een Amsterdamse stichting in Apeldoorn een tehuis liet bouwen? Helaas ook al niet zo fijnzinnig. Het was begin 20^e eeuw heel gewoon om mensen die niet voldeden aan de norm ver buiten de woonplaats onder te brengen.

Bij het Apeldoornsche Bosch werd zeer vooruitstrevend gewerkt. Zo rond 1920 was het in Nederland de gewoonte deze mensen op te sluiten en het daarbij te laten. Ze kregen hun natje en droogje, maar verder werden ze niet beziggehouden. In het Apeldoornsche Bosch werd het toch heel anders aangepakt. In diverse afdelingen werden de patiënten, onder begeleiding van personeel beziggehouden. Zo waren er een bakkerij, boekbinderij, kleermakerij, mattenmakerij, keuken, schoenmakerij, matrassenmakerij en bloemkwekerij. Verder kon er gewerkt worden in de boerderij en in de moestuin. De inrichting was zo goed als zelfvoorzienend.

In de Tweede wereldoorlog dachten mensen veilig te zijn in deze inrichting. Zo kwamen er steeds meer mensen te wonen, ook omdat Joden vanaf 1943 alleen nog in Joodse inrichtingen opgenomen mochten worden. Maar helaas liep het verkeerd af: een groot deel van het verplegend personeel en alle patiënten werden afgevoerd. Een enkeling heeft de oorlog overleefd. Een herdenkingsmonument voor deze mensen staat in het Prinsenpark in Apeldoorn. Sinds enkele jaren is er naast het momument een in staal uitgevoerde lijst met namen van mensen van het Apeldoornsche Bosch die in de Tweede Wereldoorlog omkwamen.

Na de Tweede Wereldoorlog werd Groot Schuijlenburg gevestigd in de leeggekomen panden. Sinds enige tijd is die stichting overgegaan naar ’s Heeren Loo. Toch zijn er nog herinneringen aan de Joodse tijd bewaard. Er zijn straatnamen gelinkt aan de Joodse Inrichting: de Lobsteinlaan en Lemeilaan werden genoemd naar directeuren van de inrichting.

Zo – dat was de inleiding voor een wandeling…maar dan kan er nu gewandeld worden. Eerst de route bepalen is wel handig. Kijk op http://www.apeldoornschebosch.nl/index.html. Daar staat een foto met de route. Er staan nummers op: klik zo’n nummer voor meer uitleg ‘wat is er op die plek te zien’. Op het terrein zijn borden geplaatst waarop ook de uitleg te zien is. Zo kom je onder andere langs de keuken- en wasgebouw en de artsenwoning.

Voor als de foto niet duidelijk genoeg is: je begint op de Laan van Groot Schuijlenburg. Hier kom je door Groene Voorwaarts in te rijden: dit is de weg die begint vóór de Americahal. Daarna zie je vanzelf de ingang van Schuijlenburg. Langs de route zijn niet alleen de herinneringsborden te zien maar er staan ook veel beelden op het terrein. Zie hiervoor: https://nl.wikipedia.org/wiki/Lijst_van_beelden_op_het_terrein_van_het_voormalige_Groot_Schuylenburg