Kijk op de Wijk: Berg en Bos

Dit keer een blog over de groenste wijk van Apeldoorn. Dat zegt wel wat. Apeldoorn is groen en dan “de groenste” zijn! Berg en Bos heeft een lange historie: vanaf 1300 in bezit van De Ordermark: “een samenwerkingsverband van grondeigenaren”. Het uiterlijk van het gebied was toen heel anders dan nu: heide en slechts een enkele boom. Ook waren er leemkuilen aanwezig: mogelijk gebruikt voor stenen voor Paleis het Loo.

En dan een echte “galgenberg” waarvan een tekening uit 1680 bewijs levert: er stonden 2 galgen. Executies werden er nooit voltrokken. De Galgenberg veranderde in 1748 in Valkenberg: Stadhouder Willem IV was het lugubere uitzicht zat en liet de galgen weghalen. Er werd toen vanaf de berg met slechtvalken op reigers gejaagd.

Midden 19e eeuw verloren de Marken aan betekenis. Heidevelden waren niet langer nodig: kunstmest verving mest uit de potstallen. De Ordermark verdeelde het bezit onder de eigenaren. Die verkochten op hun beurt het land aan opkopers. De Heus – eigenaar van een koperpletterij bij Marialust – kocht 200 hectare voor minder dan 7.000 gulden.

De Antwerpse handelaar J.C. Wils had grootse plannen en kocht vanaf 1887 stukken op: praktisch het hele gebied kwam in zijn bezit. Hij liet het beplanten met naaldbomen. Dat werd gebruikt voor mijnhout: stutten van mijnen in Limburg en België. In 1906 overleed Wils, de bos-exploitatie stopte en de grond werd in kavels verkocht voor villabouw (o.a. door de bekende architecten Wegerif). Het Apeldoornse gemeentebestuur onder leiding van Burgemeester Roosmale Nepveu wilde voorkomen dat het gebied in particuliere handen zou vallen: “afsluiting en hinder voor op gang komende toerisme dreigen”. En misschien kon er ook nog een fikse winst gemaakt worden bij grondverkoop?

In 1917 keurde de gemeenteraad aankoop van de Erven Wils van 525 hectare voor f 550.000 goed (250.000 euro): destijds een gigantisch bedrag. Grote plannen voor het gebied werden gemaakt. Zo werd meteen de naam Dorpsstraat verandert in Hoofdstraat: “Dorpsstraat misstaat: het zou toekomstige bewoners misschien zelfs afschrikken!”. K.C. van Nes ontwierp een nieuwe wijk: woningen, scholen, kerken, sportvelden (AGOVV), ziekenhuis, begraafplaats en een tramlijn vanuit het centrum waren in het plan opgenomen. Helaas: er kwam een crisis en de gemeente bleef met de grond zitten: komt u dat niet ergens bekend voor?

Voor werkverschaffing werd begonnen met aanleg van natuurpark Berg en Bos: vijvers en sprengen. Bomen en struiken werden gekocht ter ondersteuning van kwekers in Nederland. Een prachtig park ontstond. Grote manifestaties vonden er plaats: viering 50-jarig jubileum Koningin Wilhelmina en landdagen van AVRO, NCRV en Vara. In 1953 was de eerste Lumido. In 1971 werd de Bloemenhal en 1.5 hectare grond verhuurd aan Apenheul. Helaas werd parkonderhoud verwaarloosd en was renovatie nodig. Vanaf 2006 werden asfaltpaden en houten beschoeiingen vervangen. Overdadige plantengroei werd weggehaald zodat er weer zicht kwam in het park.Bij heropening van het park in 2012 werd de toegang gratis!

Wilt u eens rondlopen in het park waarbij de hele geschiedenis van het gebied en park aan de orde komt? Loop dan op zondag 14 juni mee met wandeling van het Gidsencollectief door Berg en Bos.