Veel ‘nieuwe’ verhalen dankzij oproep Canadian Walk
Door Redactie
Dolblij is Judith Bartel-van Beckhoven. Onlangs deed ze een oproep voor verhalen over de Apeldoornse bevrijding. En daar kwamen nogal wat reacties op.
Judith vindt het belangrijk dat deze verhalen niet verloren gaan. Kort geleden had ze een gesprek met dhr. Tesink, die reageerde op de oproep. ,,Hij werd als 16-jarige jongen weggevoerd naar Kamp Rees in Duitsland om daar dwangarbeid te doen”, vertelt ze. ,,Hij kon zich nog herinneren dat er aan de westkant van het station altijd een man in een hokje zat aan wie je je toegangsbewijs voor het perron moest laten zien. Toen hij vanaf de markt. via de stationsstraat, naar het station moest lopen en bij het perron kwam, zag hij dat er nu een man stond die alleen maar de hoofden telde. Dat was, naast vele andere, ook een heel vreemde gewaarwording voor hem.”
Granaatscherf
En Judith noemt nog een voorbeeld. ,,Mevrouw Buitenhuis kon zich nog goed herinneren dat ze vroeger thuis een tafel hadden waar een hoek uit ontbrak. Die tafel was in het gevecht van de bevrijding door een granaatscherf beschadigd geraakt en ze hebben het eigenlijk nooit laten repareren. Pas later drong het tot haar door hoe dat precies gekomen was en was het heel vreemd voor haar om die ‘verwonding’ van hun eettafel te zien als een stukje dramatische geschiedenis uit april 1945.”
Daarnaast kwam er ook nog een reactie van Pieter Tacoma, die een weekdagboek beschikbaar stelde van een nicht van zijn moeder. ,,Zij was onderwijzeres, maar de school werd begin 1945 gesloten”, licht Judith toe. ,,Ze besloot om naar haar ouders in Apeldoorn te gaan en ze maakte hier de laatste maanden van de oorlog en de periode daarna hier mee. Zo hebben zij in de kelder van de buren mogen schuilen toen hier gevochten werd om Apeldoorn te bevrijden. Soms waren ze overdag wel boven of buiten, maar haar vader, die herstellende was van een medische kwestie, bleef alle dagen in de kelder. Na de bevrijding wilde zij graag weer terug naar Bussum, maar ze mocht niet zomaar reizen. Ze moest daarvoor een vergunning halen bij de Canadezen aan de Loolaan. Een dergelijke vergunning werd maar zelden uitgegeven toen. De dag voor dat zij aan de beurt was, was er maar eentje uitgegeven; aan generaal Winkelman.”
Zoektocht
Zelf zocht Judith ook contact met Canadezen. ,,Deze zoektocht werd wel vergemakkelijkt door eigen vrienden in Canada en de familie en vrienden van mijn Canadese man. Wat mij het meeste heeft geraakt in de verhalen, is dat de veteranen erg geschokt waren toen ze geconfronteerd werden met hongerlijdende kinderen. Dan zitten ze allemaal te grienen als ze dat vertellen. Maar ook de dilemma’s die ze meemaakten als ze ‘de vijand’ zagen. Vaak waren het jongens van hun eigen leeftijd en soms nog veel jonger. Het dilemma was ‘schiet hij eerst en dood hij mij of schiet ik hem en dood ik iemand die net zo jong is als mijn broertje thuis?’ Dus emotionele, zware momenten.” Gelukkig ook veel vreugdevolle momenten vanaf de bevrijding, vertelt ze. ,,De Canadezen vinden het geweldig en hartverwarmend dat Nederland/Apeldoorn nog zoveel aandacht heeft voor de veteranen en dat er op kerstavond kaarsjes worden aangestoken door kinderen bij de oorlogsgraven. Dat raakt ze enorm. En voor de jeugd vind ik dat ook heel goed en belangrijk dat ze ook op die manier letterlijk iets doen.”
App
Op de dag van de Apeldoornse bevrijding, 17 april, wordt de app gelanceerd waarmee gebruikers vanaf dat moment de ‘Canadian Walk’ kunnen lopen. De app staat in het teken van 75 jaar bevrijding en brengt de historie van Apeldoorn in beeld tijdens en na de Tweede Wereldoorlog. De 28 plekken waarover de app informatie geeft worden gemarkeerd in de vorm van een tegel met het ‘maple leaf’ erin gegraveerd. Judith meldt: ,,Het beginpunt is bij het monument van de man met de twee hoeden. Er staat een kopie van dit monument in de hoofdstad van Canada, in Ottawa. Middels dit monument is de band tussen Nederland en Canada mooi tot uiting gekomen.”
Een andere markante plek in de app is de bunker van Seyss-Inquart aan de Loolaan, daar schuin tegenover. Seyss-Inquart had na de opmars van de geallieerden in de regio Frankrijk./België en het zuiden van Zeeland en de , hoewel mislukte, operatie Market Garden van Apeldoorn het centrum van de Duitse bezetter gemaakt.” Apeldoorn was als het ware een beetje de hoofdstad van de regering geworden, zegt ze. ,,Seyss-Inquart heeft daar zijn bunker laten bouwen die dus nog daar in de grond zit. Verder zijn er stops in het Oranjepark bij de monumenten die daar zijn. Op die plekken gaat het verhaal vooral over de dagen van de bevrijding. Er is lokaal zeer hevig gevochten, er zijn slachtoffers gevallen, er was grote opluchting toen de Canadezen het wonnen, er werd enorm gefeest.”
Jeugd
De reden dat Judith zich zo betrokken voelt bij de oorlog en de herinneringen hieraan, is dat haar vader (overleden in 2017) er regelmatig over vertelde. ,,Mijn vader groeide op in Nijmegen en kon zich de Canadezen nog herinneren die bij hem thuis in de bakkerij (mijn opa Van Beckhoven was bakker. Ja, verre familie van……). Hij heeft als klein jongetje het bombardement op Nijmegen meegemaakt en een meisje waar hij als kleuter mee speelde, is toen omgekomen. Dat vond hij verschrikkelijk en dat heeft hem erg bang gemaakt. Toen de Canadezen kwamen, zorgde dat voor veel meer rust. Ze waren aardig voor hem, trapten een balletje met hem, gaven hem chocola. Hij kon er mooi over vertellen. Zijn verhalen hebben mij altijd geboeid.”
Verder heeft Judith als tentoonstellingsmaker in 2016 een expositie gemaakt in museum kasteel Wijchen over veteranen uit Wijchen die als jonge jongens naar Nederlands-Indië werden gestuurd. ,,Ik heb daar toen met meerdere veteranen gesproken en die hebben verhalen verteld over hoe dat allemaal ging. Toen ik de verhalen van de Canadezen hoorde, zag ik overeenkomsten. Ook die jongens waren jong en ook die wisten eigenlijk niet heel veel van wat ze konden verwachten. En ook die jongens hadden er grote moeite mee als ze zagen hoe mensen leden onder de oorlog. Ook hier liepen de emoties hoog op tijdens het vertellen. Een veteraan van 91 jaar, kroop over de grond om te laten zien hoe hij gevlucht was.”
Band
Daarnaast heeft ze zelf ook een persoonlijke band met Canada en Duitsland. ,,Mijn man is de zoon van Duitse immigranten”, legt ze uit. ,,Zijn ouders zijn eind jaren vijftig naar Canada gegaan om daar leven op te bouwen. En mijn man is weer in Europa terecht gekomen en heeft in verschillende landen gewoond. Onze kinderen hebben 3 nationaliteiten en spreken Nederlands, Engels en een beetje Duits. Als we bij de familie in Duitsland zijn, vind ik het altijd interessant om de verhalen van mijn schoonfamilie te horen. Zij hebben de oorlog van de andere kant meegemaakt en hebben ook veel moeten doorstaan.”
De schoonmoeder van Judith kwam als 9-jarig meisje op de vlucht voor de Russen in Dresden terecht. ,,Het bombardement op 13 februari 1945 heeft zij meegemaakt en heeft grote indruk op haar gemaakt. Het was één grote vuurzee. Op dezelfde dag is mijn moeder ter wereld gekomen in Haarlem. Ze was een hongerwinterbaby en woog maar 2 kilo terwijl ze wel voldragen was. Zo spelen de verhalen van de oorlog een rol in ons leven. Het belangrijkste is dat iedereen zich goed realiseert dat oorlog alleen maar verliezers kent. We mogen het roerend met elkaar oneens zijn en nog steeds goed door één deur kunnen gaan. Maar oorlog? Nee, dat nooit, echt nooit meer! Daarom zijn verhalen en herinneringen zo belangrijk. Opdat wij echt niet vergeten.”
Bekijk hieronder de video die RTV Apeldoorn maakte over de Canadian Walk:
REACTIES