Kijk op de Wijk: het Bakhuis

Na 3 afleveringen over gereedschap voor agrariërs komt nu een heel ander onderwerp aan bod: het bakhuis. Het woord geeft het al aan: het heeft met een gebouw te maken. Soms was een bakhuis een vrijstaand gebouwtje, maar het kwam ook voor als een uitbouw aan de boerderij.  Het was in ieder geval een ruimte waar vroeger, toen er nog vaak thuis gebakken werd, een broodbakoven stond. Vaak werd er niet alleen gebakken maar ook gekookt.

Dat zo’n bakhuis niet aan de boerderij vast zat gebouwd had een goede reden. Want als er iets mis mocht gaan en de vlam in de pan sloeg? Dan was het gevaarlijk zo’n bakhuis vast aan de boerderij: voor je het wist brandde alles af.

Mijn opa had een aanbouw aan de boerderij – maar daar werd het niet ‘bakhuis’ genoemd maar ‘het kokhuus’. Mijn opa woonde nog net in een Twentse gemeente. Dus ligt tussen Salland en Twente een kleine taalgrens? 10 kilometer verderop, in Salland, noemde mijn schoonfamilie het wel ‘bakhuus’.

Het ‘Kokhuus’

Tot midden zestiger jaren werd een ‘kokhuus’ niet alleen gebruikt tijdens het koken. In die tijd was het nog gewoonte ‘de grote voorjaarsschoonmaak’ te houden. Alles in huis werd gelucht, gepoetst, opgewreven. De kachel in de woonkamer werd, nog grondiger dan normaal, schoongemaakt en gepoetst. Want het bijzondere was: ná Pasen werd de kachel in de woonkamer niet meer gebruikt. Want de woonkamer werd helemaal niet meer gebruikt.

Het gezin huisde tot eind september in het kookhuis. Dat was niet altijd even comfortabel: als Pasen vroeg viel kon het maar zo zijn dat het eigenlijk veel te koud was in het kookhuis. Alleen tijdens de maaltijd bereidingen werd dan het fornuis gebruikt. Het fornuis kwam wel vaak van pas: ’s Morgens bij het ontbijt en ’s Avonds voor bedtijd werd er vaak een bord pap gegeten. De melk voor die pap werd natuurlijk opgewarmd op het fornuis. En ’s Middags werd er dan warm gegeten: dat was vroeger bij mijn opa zo.

‘Kokhuus’ buiten gebruik

Maar als het heel koud was in het voorjaar? Je ging niet in de woonkamer zitten. ,,Want dat deed niemand en voor je het weet werd er over je gekletst.” Heb je het al gezien: bij Antoon en Jansje wonen ze in huis! Zouden die de weg een beetje kwijt zijn? Ze zijn tenslotte ook al bijna 70. En dat moet je niet hebben natuurlijk. Tegenwoordig is alles anders en een kokhuus is buiten gebruik geraakt. Maar toch, een woonkeuken in huis wordt door sommige mensen zeer op prijs gesteld.