Sporen in het landschap

Archeologische vondsten vertellen bijzondere verhalen uit een ver verleden. Zo zijn de grafheuvels op de Veluwe archeologische monumenten uit de prehistorie die nu nog zichtbaar zijn in het landschap. En dat niet alleen. De vondsten die hier gedaan zijn, geven inzicht in het leven, de gebruiken en de rituelen van de prehistorische bewoners. De bekers met voedsel die in de grafheuvels gevonden werden, tonen bijvoorbeeld aan dat men toen geloofde in een leven na de dood. CODA brengt deze bijzondere verhalen uit het verleden samen in de tentoonstelling Sporen in het landschap – Het geheim van de Gelderse grafheuvels die van 28 januari tot en met 21 april 2014 te bezoeken is.

De Veluwe is de meest grafheuvelrijke regio van Nederland. Met ongeveer 150 bekende grafheuvels behoort Apeldoorn samen met de gemeenten Ermelo en Epe tot de top 3. Hoewel de archeologische rijkdom van de Veluwe bij de meeste mensen niet zo bekend is, geldt het gebied onder archeologen als een schatkamer op het gebied van grafheuvels. Door een samenwerking van CODA met het Rijksmuseum van Oudheden in Leiden en de gemeentearcheoloog van Apeldoorn wordt deze schatkamer geopend voor een breed publiek.

In de tentoonstelling wordt het verhaal verteld van dertien bijzondere grafheuvellocaties op de Veluwe; van de eerste wetenschappelijke opgraving in het Vanenbosch bij Hoog Soeren, de oudste grafvondsten bij het Uddelermeer, het krijgersgraf bij Bergsham in Barneveld, de gouden grafgift bij Ede/Renkum tot het grootste urnenveld op de Groevenbeekse heide bij Ermelo. Het uitzonderlijk goed bewaarde dubbelgraf uit een grafheuvel bij Niersen vormt de meest spectaculaire vondst die in deze tentoonstelling te zien is.

Rituelen
Grafheuvels geven ons kennis over de rituelen van mensen die duizenden jaren geleden op de Veluwe woonden en hun doden op een zorgvuldig uitgekozen plek begroeven. De tentoonstelling laat dit zien aan de hand van voorbeelden uit verschillende tijden. Waarom legde men de dode op een bepaalde manier neer in het graf? Welke conclusies kun je trekken uit de voorwerpen (grafgiften) die iemand meekreeg? Waarom werden er in de midden-Bronstijd veel mensen in dezelfde heuvel begraven? Vanaf wanneer werden mensen gecremeerd in plaats van begraven? Opmerkelijk is dat vele tientallen grafheuvels tussen Epe en Vaassen op een kilometerslange lijn liggen. Wat is de betekenis hiervan? En hoe is dit op andere plekken op de Veluwe?

Opgravingen
De eerste professionele grafheuvelopgraving in Nederland vond plaats in 1906 in Apeldoorn. Jan Hendrik Holwerda (1873-1951) groef toen op uitnodiging van koningin Wilhelmina in de buurt van Hoog Soeren een grafheuvel op. Sinds 2006 wordt er nieuw grafheuvelonderzoek in Apeldoorn en op de Veluwe uitgevoerd door de Universiteit van Leiden, de Rijksdienst voor het Cultureel Erfgoed, het Rijksmuseum van Oudheden en de gemeente Apeldoorn. Dit nieuwe onderzoek, Ancestral Mounds (Grafheuvels), vormt de aanleiding voor deze tentoonstelling en krijgt in de expositie ruime aandacht.

Symposium
De sectie Archeologie van de gemeente Apeldoorn geeft in samenwerking met CODA op zaterdagmiddag 1 maart een symposium. Dit symposium is zowel voor wetenschappers als inwoners en bezoekers van de Veluwe interessant.

Fietsroute
Er wordt een fietsroute uitgezet langs de grafheuvels in Apeldoorn, Hoog Soeren, de Echoput en aan de Wieselseweg. De fietsroute zal digitaal beschikbaar komen via www.geheugenvanapeldoorn.nl.

Kindercolleges
Gedurende de looptijd van de tentoonstelling in CODA Museum wordt op een aantal woensdagen door de sectie Archeologie van de gemeente Apeldoorn in samenwerking met CODA een kindercollege gegeven voor verschillende leeftijdscategorieën (4-8 jaar, 8-12 jaar en 12-16 jaar).

Uitgave
Het recent archeologisch onderzoek door de Universiteit Leiden heeft al enkele publicaties opgeleverd. Voor het onderzoek bij de Echoput wordt een publieksvriendelijke versie geschreven: Echo’s uit de IJzertijd: een grafheuveltweeling bij Apeldoorn, Evert van Ginkel, € 12,50, ISBN 9789088902185