Achter de installaties van kunstenaar Tirzo Martha

Kunstenaar Tirzo Martha levert komende maand, in december 2020, een kunstwerk op in het Apeldoornse Sprengenpark. Achter de installaties van Tirzo Martha (Willemstad Curaçao, 1965) zit een bijzonder verhaal. Maar misschien ken je hem ook wel als winnaar van de Wilhelminaring. Deze prijs won hij in 2019 voor zijn kunstwerken. Momenteel heeft Martha een expositie in het Apeldoornse CODA-museum: ‘Het huis dat nooit af is’. Verslaggeefster Amrutha Mol neemt je mee in het verhaal achter de kunst van Tirzo.

Coronamaatregelen in CODA

De coronacrisis heeft ook invloed op het CODA-museum. Bij binnenkomst zie je een groot stoepbord waarop alle maatregelen netjes vermeld staan. De grond is voorzien van bewegwijzering en de dame achter de balie draagt handschoenen en een mondkapje. Met mijn mondkapje op en de hand-out over de expositie ‘Het huis dat nooit af is’, loop ik naar de eerste installatie toe. Als je niet fysiek naar CODA kan, dan is de opgenomen rondleiding door Tirzo Martha online te zien. Daarnaast kun je een gesprek beluisteren waarin Tirzo Martha en dokter Adi Martis (voormalig hoogleraar Kunstgeschiedenis aan de Universiteit van Utrecht) praten over de tentoonstelling ‘Het huis dat nooit af is’.

Dromen en dwaasheid

In Tirzo’s eerste werk, ‘The thin line between a dream and foolishness’, wordt het verhaal van een vluchtmisdrijf vertelt. De grote laadbak van de truck is dwars door de muur heen gereden en de gebroken bierflesjes dienen als obstakel voor misdadigers. Maar de dader is ervandoor. Terwijl ik om het werk heen loop roept het bij mij gevoelens op van vastzitten. Ik beeld me in hoe de misdadiger aan de blokkades probeert te ontsnappen en probeert af te reizen naar een lichtere droom.

Waar is de droom?

In onze dromen proberen we te ontsnappen aan de werkelijkheid, maar kan de droom ook ontsnappen aan de werkelijkheid? ‘The witdrawal from the dream’ neemt je mee in een ervaring en de vraag: waar is de droom? De strijd tussen dromen en de werkelijkheid speelt in dit werk een rol. Door de houten kisten, verbonden aan het touw, lijkt het erop dat het een zich aan het ander wil onttrekken. Maar het lijkt erop alsof dat niet lukt door de zware stenen en planken die achter de kisten liggen. Wie wint de strijd? De droom of de werkelijkheid?

Fruteria bashí

Als laatste kom ik aan bij, van wat ik vind, een van de vrolijkste werken uit de serie van ‘Het huis dat nooit af is’. ‘Fruteria bashí’ is een groot werk met vrolijke lichten en een aantal ingeblikte rode bieten op een stevige fundering. Het vertelt het verhaal van een lege buurtwinkel, omdat de mensen de winkel leegkopen om vervolgens de producten zelf thuis te verkopen voor een extra zakcentje.

Nieuw in Nederland

Marjolein Wassenaar, projectleider van tentoonstellingen, legt iets uit over deze expositie: “Deze werken zijn nog nooit eerder in Nederland geweest. Het is een tentoonstelling met 7 installaties uit een serie werken die gaan over het najagen van dromen en de desillusies die daarmee gepaard kunnen gaan. De tentoonstelling is te zien in CODA Museum, omdat Tirzo Martha de Wilhelminaring heeft gewonnen. Deze prijs voor beeldhouwkunst wordt elke 2 jaar uitgereikt. De prijs bestaat uit een beeld in het Sprengenpark, een gedicht en een tentoonstelling in CODA Museum.”

Huisje-boompje-beestje

“De tentoonstelling in CODA Museum laat sculpturen van Martha zien die hij maakte tussen eind 2018 en begin 2020. Er wordt een serie van 7 grote sculpturen/installaties getoond”, zegt Marjolein. “Het spreekwoord huisje-boompje-beestje is heel bekend in Curaçaose gemeenschappen en is een aanduiding voor een kalm, burgerlijk en ongestoord leventje. Het wordt meestal gebruikt om mensen aan te duiden die vasthouden aan de dagelijkse rituelen en zich op een voorspelbare wijze gedragen.”

Ze vervolgt: “Het huis is voor velen een symbool van bescherming, status en persoonlijkheid. Het is een heel belangrijke component in hun dromen en streven. Het is het ultieme symbool dat zij iets hebben bereikt en het staat daarmee voor veel meer dan alleen een dak boven hun hoofd. De omstandigheden en gebeurtenissen in het leven laten ook zien dat er een hoge graad van onvoorspelbaarheden aanwezig is in ons dagelijks bestaan, dromen en streven. Deze onvoorspelbare evenementen en soms ook mentaliteiten, brengen vaak complicaties met zich mee die een stevige interventie kunnen hebben in onze plannen, dromen en streven.”

Bouwsels met geschiedenis

Marjolein: “Het huis dat nooit af is laat zowel de resultaten als de consequenties zien van het abrupt ophouden of afzien van een mooie droom over een mooi huis en een veilig nest. Het gaat ook over het ten onder gaan van een illusie en de totale verlating van de bouw en die droom. Over materialen die als getuigen van een glorieus moment op het terrein liggen, de hopen puin die nooit meer zijn opgeruimd en het vervallen en verloederen van het terrein. Het karkas van de constructie blijft op het bouwterrein staan als monument van de mislukking. Een beeld dat de verbeelding of illustratie is geworden van een verhaal. Een zichtbaar en tastbaar geworden verhaal, een moeilijk te vertellen verhaal over teleurstelling, mislukking, onenigheid en machteloosheid. Bouwsels met een geschiedenis die niemand wil vertellen of aan herinnerd wil worden.”

Universele betekenis

“De schoonheid in deze tentoonstelling ligt vooral in de universele betekenis van de werken”, legt Marjolein uit. “De thema’s zijn voor velen herkenbaar. We streven onze dromen na en we krijgen onderweg hoe dan ook met tegenslagen te maken. Om daar de schoonheid van in te zien, maakt het werk van Martha interessant en ontroerend. De tentoonstelling is geschikt voor een breed landelijk en regionaal publiek. Voor museumbezoekers in het algemeen en geïnteresseerden in beeldhouwkunst in het bijzonder.”

Ambities

Tirzo Martha vertelt over wat hem dreef om deze werken te maken: “De expositie gaat over plannen en ambities niet kunnen afronden door omstandigheden. Ik zag bijvoorbeeld veel sculpturen op pleinen die niet zijn afgemaakt en dat inspireerde mij om deze werken te maken. Dat heb ik op Curaçao gedaan samen met, onder meer, kunststudenten en kennissen. Mijn doel met de expositie is: mensen bewust maken van hoe zij omgaan met zichzelf, het dagelijks leven en de omgeving. Ik wil graag dat mensen stil staan bij beweging, mentaliteit en de invloed daarvan. Mijn doel is ook bereikt als mensen als mensen zich gaan verdiepen in de betekenis van de werken en een verdiepende laag opzoeken. Als mensen vragen stellen en er iets mee doen.”

Verhalen achter werken

Tirzo: “Het verhaal achter alle kunstwerken is: in hoeverre kunnen we de balans houden tussen dromen en realiteit.” Tirzo betrekt vaak mensen bij zijn werken, zo ook bij het werk dat in het Sprengenpark komt: “Samen met de bewoners werkte ik aan een basis van het beeld. Het beeld heeft te maken met de band die ze met Apeldoorn voelen. Ik haal mijn inspiratie ook uit mensen en de omgang met hen.”