Bruckner in Orpheus: een Keizerlijke Vertoning

In Oprheus aanschouwt het publiek op donderdagavond, 9 maart 2017 een Keizerlijke vertoning. Het Gelders Orkest speelt subliem Bruckner’s monumentale Achtste.

Bruckner was een Oostenrijkse componist die leefde in de 19de eeuw en componeerde zijn monumentale Achtste rondom de jaren 1885. Europa wordt op dat moment geteisterd door een grote landbouwcrises en in Oostenrijk zit de Habsburgse monarchie vast in het zadel. De sfeer in het oude Europa is dreigend.

Tegen die achtergrond is het goed te begrijpen dat de voorstelling groots en bij vlagen bombastisch en angstig is. De vier delen, allegro, scherzo, adagio en de finale, beginnen allen lieflijk: het lijkt op helder water in een kabbelend beekje waarbij de ijspegels uit de bergen langzaam aan ontdooien. De lente is op komst.
Maar al gauw slaat de stemming om, weet het orkest de bakens te verzetten in een kracht dat zich boven alles en iedereen verheven voelt. Het samenspel in het orkest is verbluffend. Geweldig om dit te zien en te beleven. Een toeschouwer zucht op dit moment en zegt, nog net hoorbaar: “het lijkt wel oorlog, het lijkt wel of de oorlogsschepen uitvaren”. De muziek is uitzinnig, banaal en triomfantelijk.

Gelukkig voor de vermoeide toeschouwer die net een werkweek achter de rug heeft, duurt het nooit te lang. Steeds op het hoogtepunt van deze uitzinnigheid keert de lieflijke vrede terug. Kunnen we genieten van de rust. Bruckner weet duidelijk de maat te houden tussen uitzinnigheid en ingetogenheid. Een kostelijk moment is als 2 mannen opstaan uit het orkest en hun enige aandeel doen: het slaan op de bekken en op de triangel. Slechts een paar seconden duurt hun optreden, maar het voelt als een wezenlijk onderdeel van deze monumentale Achtste.

In de finale barst het werkelijk los: het lijkt wel of de denkbeeldige buit binnen is, een enorme ontlading spoelt de zaal in, het hele orkest, inclusief de dirigent staan werkelijk op uitbarsten van dit muzikale geweld. En als die uitbarsting daar is, met o.a. de trommel die de boventoon voert, is het in de zaal even stil. Even weet het publiek niet hoe te handelen: letterlijk breekt de stilte nà de storm uit. En dan, ja dan na een halve tergende minuut, staan de toeschouwers op en klappen minimaal 10 minuten lang. Het is voorbij, het werk is gedaan en we kunnen naar de foyer.

Ik zie lachende, opgewekte gezichten en spreek enkele bezoekers:

,,Een mooie afsluiting van een gedenkwaardige dag”.
,, Al die verschillende instrumenten, wat een afstemming, wat een werk, wat een energie krijg ik hiervan”
,,Die dirigent, man, ik was bijna geobsedeerd door die man, hoe die zich bewoog, hoe die helemaal in dat stuk opging, ik vond het geweldig”.

Gelders Orkest en de dirigent Martin Sieghart hebben het publiek een keizerlijke avond bezorgd. En de blogger vatte pas tegen de ochtend de slaap.

Orpheus, 9 maart 2017, Bruckners Monumentale Achtste, Pedro Waldenaar

De foto is van Perry Bakker