In Beeld: Moestuin Havenpark, een groene oase in het stadscentrum

Aan de Korte Molenstraat 4 ligt een tuin. Niet zomaar een tuin, maar een weelderig stuk groen van 1000 m2, waar het gonst. Het gonzende geluid komt niet alleen van de insecten, maar ook van de mensen die daar vrijwillig werken. Bomen, struiken, planten, bloemen en kruiden omringen ’t Huussie dat als centraal punt in de Moestuin Havenpark staat. We gaan in gesprek met Mart Nederhof, medeoprichter en – bedenker van dit prachtige project. Tussendoor komen er steeds vrijwilligers gedag zeggen, die ook best iets willen zeggen.

Hoe kwam de Moestuin Havenpark op jouw pad?

“Via Groei & Bloei. Dit is een landelijke tuinvereniging met 30.000 leden in 130 steden in Nederland. Ik ben voorzitter van de afdeling Apeldoorn, met 400 leden. Er verschijnt een maandblad De Groei & Bloei. Als je daar een abonnement op hebt, ben je gratis lid van de plaatselijke afdeling. We organiseren voor onze leden diverse activiteiten. We hebben 1 keer per maand een lezing door een aansprekend iemand in de tuinwereld, met een leuke specialisatie. We houden open tuindagen; dan kunnen leden hun tuin laten zien aan andere leden, maar ook aan niet-leden. Ook organiseren we op 1 avond stekjesruilen, voor leden en andere belangstellenden.

Tuinreisjes organiseren we ook. Dan moet je denken aan een dagreisje met een bus, naar een bijzondere kwekerij of zo. Doorgaans zit de bus op de terugreis afgeladen vol met planten, haha! En in samenwerking met Deventer en Zutphen houden we zelfs tuinreisjes naar prachtige tuinen in Engeland. Dit kan ook voor niet-leden, maar die betalen dan wat meer. En we geven cursussen, zoals bloemschikken, tuinbeplanting of moestuin. Lid zijn heeft dus veel voordelen.”

Wat heeft Groei & Bloei te maken met de huidige Moestuin?

“Wij waren al eerder in gesprek met de gemeente over eventuele plannen. Toen besloot de gemeente in 2014 het zogenaamde Bakkenes-terrein, waar vroeger de autodealer Bakkenes zat, op te knappen. De bewoners van het Potlood en de appartementencomplexen in de buurt wezen de gemeente er op dat het Bakkenes-terrein geen geweldig uitzicht gaf. Omnizorg was daar ook al gehuisvest met het Slaaphuis. De gemeente heeft vervolgens de vraag uitgezet: wie wil hier wat doen? Toen hebben wij gereageerd met het plan van een moestuin met bloemen, fruit en kruiden. Omdat wij met een al compleet uitgewerkt plan kwamen, gaf de gemeente ons toestemming. Half 2014 werden de gebouwen gesloopt en werd dit gebied hier aangelegd. De gemeente zette het schapenhek er omheen en in maart 2015 zijn we gestart.

Is Groei & Bloei de enige die het hier verzorgt?

“Nee, gelukkig niet. Wij staan in nauw contact met Omnizorg, het staat tenslotte in hun achtertuin. Maar ook via Stimenz, de Wijkraad Centrum en de Buurtvereniging zochten en vonden we vrijwilligers. Met deze organisaties hebben we maandelijks overleg en vormen we daardoor de stuurgroep. En die samenwerking verloopt heel fijn.”

Hoe kreeg je die tuin vol?

“We hadden een leuk idee bedacht: adoptiefruitbomen! Voor 15 euro konden mensen een fruitboom adopteren. Er kwam aan elke boom een bordje met de naam van de boom en een persoonlijk woord van degene die adopteert. Soms stond er alleen een naam, soms werd het als in memoriam gebruikt en een keer heeft zelfs een hele klas een boom geadopteerd. Al die verschillende redenen maakte het extra leuk. Tot onze verbazing en schrik ook wel, reageerden er maar liefst 135 mensen. Dick Vonhof heeft hier maanden werk aan gehad om het realiseerbaar te maken. Nu staan de bomen 1,80 meter uit elkaar en worden 1,80 meter hoog, net zo groot als een schuttingdeel bij de mensen thuis. Ook als voorbeeld hoe het in een eigen tuin mogelijk is. Met palen en draden leiden we de bomen dusdanig, dat de omvang beperkt en beheersbaar blijft. En zo houden we ruimte over voor andere beplanting.”

Maar ik zie ook kruiden?

“Klopt, daar hebben we destijds 6 bedden voor gemaakt van 80 bij 300 centimeter. De randen hebben we zelf gemaakt van een container vol stoeptegels die we doormidden deden en opstapelden. Een hele klus was dat, maar een mooi staaltje hergebruik.”

Wie is de officiële eigenaar?

“De gemeente en wij hadden vanaf de start een contract van 3 jaar, tot 2017. ’t Huussie stond op een gegeven moment op de lijst voor de sloop, maar mede door inzet van José Cvetanovic, procesregisseur burgerparticipatie gemeente Apeldoorn, is dat voorkomen en mocht het blijven staan. Toen in 2017 de crisis aardig op z’n retour was, ging de gemeente volop in gesprek met de bouwer over de omgeving rond onze tuin. Voor ons eventjes spannend: zou de tuin blijven bestaan? Toen we de definitieve plannen onder ogen kregen haalden we opgelucht adem. Tot onze grote vreugde was de tuin gewoon in de nieuwe tekeningen meegenomen! Die mocht dus blijven bestaan. We hebben met elkaar een fijn feestje gevierd!”

Hoe financieren jullie dit?

“We krijgen subsidie van de gemeente Apeldoorn. Ook het Oranjefonds heeft bijgedragen. Het project ‘Groen Verbindt’, een gezamenlijk project van het Oranjefonds, wil graag diverse bevolkingsgroepen verbinden. Nou, dat doen wij hier zeker! Op woensdagmorgen werken we hier met z’n allen, het maakt niet uit waar je vandaan komt. We hebben soms vrijwilligers uit het ACZ. Er zijn dames die soep maken van onze eigen groenten en die eten we gezamenlijk aan het eind van de ochtend. Dan zitten we zomaar met 5 verschillende nationaliteiten aan tafel. Het is een smeltkroes, een gezellige smeltkroes. Iedereen die door ons hekje naar binnenloopt is van harte welkom, ook om alleen maar eens te kijken. Op deze manier is het een sociaal gebeuren.

Toen we startten was het 100% groenten verbouwen, maar nu is het 50% groenten verbouwen en 50% sociaal bezig zijn. Ons idee werd door het Oranjefonds geaccepteerd, dus kregen we daar een gift van. Daar bovenop kregen we in 2017 bezoek van de beschermheer en -dame van het oranjefonds: Koning Willem Alexander en Koningin Maxima. Dat was wel geweldig hoor, je voelt toch een stukje waardering.”

Nog meer financiële bronnen?

“We hebben met restaurant Heerlijk Lokaal, wat hier in De Ambacht zit, een leuk contract. Zij betalen ons een bepaald bedrag en de chef-kok mag onbeperkt verse spullen uit de tuin plukken. Ze weten dat alles biologisch is.”

Vrijwilligsters Coby en Jenny komen gedag zeggen.

Wat is jullie werk hier?

Coby : “Normaal gesproken maken wij de soep. Maar momenteel bakken we koekjes, veel koekjes.”

Jenny: “Hopelijk kunnen we weer snel maaltijden leveren, als corona een beetje weg is.”

Wat vinden jullie hier zo leuk?

Coby: “De gezelligheid!”

Jenny: “Ja, er hangt hier zo’n prettige sfeer, vriendelijke mensen.”

Terug naar jou, Mart, hoe verliep het verder?

“In 2018 hadden we nauw contact met de woningbouw. Er moest veel gesaneerd worden en omdat wij 2 afgedekte plaatsen in de tuin hadden, zouden die ook meteen gesaneerd worden. Dit viel tegen, want uiteindelijk bleek er veel meer vervuiling in de grond te zitten. Meer dan de helft van de moestuin moest worden afgegraven, er kwamen mannen in witte pakken en we zaten intussen 2 meter onder het maaiveld. We stonden letterlijk in de kou en in de put. De eerder genoemde José heeft destijds een crowdfundactie opgezet van de gemeente en als je voor een financiële bijdrage in aanmerking wilde komen moest je een pilot maken. Die moest gaan over hoeveel geld wil je in hoeveel tijd. Uiteindelijk waren wij 1 van de 10 die hem mochten houden. We hebben het gehaald en door zuinig aan te doen, ‘leven’ we er nu nog van!”

Wat gebeurt er met de oogst?

“Dat gaat in eerste instantie naar onze vrijwilligers. Dit is nu een groep van 20 personen, maar we zouden er best nog wat meer kunnen gebruiken hoor! Volgens de coronaregels werken we momenteel in shifts van 3 personen tegelijkertijd, maar in de pré coronatijd haalden we makkelijk de 15 personen op een ochtend. Gezellig hoor. In het Stads Midden hebben we een vaste pagina, daar vertellen we van onze moestuin en plaatsen we oproepjes. Voor meer vrijwilligers, maar ook voor het brengen van groenafval door buurtbewoners, voor onze composthoop. Daar zijn we heel blij mee. Een ander deel van de oogst gaat naar Heerlijk Lokaal en wat overblijft geven we aan de Voedselbank.”

Zie ik daar nou een kas?

“Klopt! We wilden graag tomaten, paprika’s, raapsteeltje, komkommers en die doen het nu eenmaal beter in een kas, waar ze beschermd kunnen groeien. Ik moest een vergunning aanvragen, die hebben we ook gekregen maar de kas is uitsluitend van tweedehands en gratis materiaal gemaakt.”

Mart nodigt me direct uit voor een kijkje in de kas en een rondje door de tuin. Halverwege komen we Brian tegen, de jongste vrijwilliger.

Brian, hoe vaak kom jij hier?

Brian: “Ik kom hier 1 keer in de week, elke week dus of ik moet ziek zijn natuurlijk. Al 3 jaar lang doe ik dit.”

Wat doe je hier en waarom?

Brian: “Ik ben van huis uit meubelmaker en bouw hier ook van alles. Weet je, ik heb geen familie of iets, dus dit is zo fijn voor mijn sociale contacten.”

Dan volgt de rondleiding, met bij ieder punt een enthousiaste uitleg van Mart: een ontzettend warme kas, een minivijver zodat vogels kunnen drinken, in de winter zelf gebouwde vogelhuisjes, een bloeiende hazelnoot, het voedselbosje met een appelboom met Japanse wijnbes, een insectenhotel, onwerkelijk mooie paarse artisjokbloemen, een mini tomatenkasje, mooie doorkijkjes, het entreebord, nog gemaakt door mensen van de nu opgeheven Hoenderloo Groep, de kleurrijke bloementuin, de composthoop, de kleefdistel, en natuurlijk het pauzebankje voor de vrijwilligers. Langs ‘t Huussie groeien een peer, een druif en een vijg vriendschappelijk door elkaar verstrengeld. Misschien wel symbolisch voor dit mooie project.