Eline Vere in schouwburg Orpheus

Eline Vere, Den Haag, Louis Couperus; dat is het enige wat ik weet als ik deze naam hoor; en ik vraag het aan de jeugd: nooit van gehoord. Toch knap dat een gezelschap het Nationale Toneel dit aandurft om het stuk anno 2015 op de planken van Orpheus in Apeldoorn te brengen. Met enige scepsis naar Orpheus gefietst; met ontzettend enthousiasme over zoveel vakmanschap Orpheus weer verlaten.

Het publiek in de schouwburg is duidelijk van de generatie die het boek verplicht op school moest lezen; er door heen moest worstelen zoals een bezoeker mij vertelde. Somberheid, geloven in het noodlot en een voorkeur voor abnormale personen kenmerken het werk van Louis Couperus; zijn werk behoort tot de stroming die naturalisme heet. Het boek is geschreven in de periode 1887-1888 en was het debuutroman van Louis Couperus; toen hij 24 jaar oud was.

Eline Vere gaat over een meisje uit de gegoede Haagse Kringen die dol is op de operazanger Johan Fabricius. Zij is idolaat van hem; maar weet ook dat hij onbereikbaar is. Na lang aarzelen gaat zij in op een huwelijksverzoek van Otto van Erlevoort; niet uit liefde, maar meer uit het feit dat ze toch eens moet trouwen. Eigenlijk voelt zij zich het meest verwant met haar neef Vincent; een praatjesmaker en een opschepper, die wel veel van de wereld heeft gezien, maar moet leven van geleend geld. Eline ziet in Vincent een uitweg: het avontuurlijke karakter, de grootspraak, zijn vermogen op verre horizonten te schilderen; Eline voelt zich bij hem thuis. De familie van Eline vindt deze neef maar een kladloper; een nietsnut; iemand die leeft op de zak van een ander en luchtballonen verkoopt en deze familie wil eigenlijk van hem af. Gelukkig komt er een brief uit Amerika; een vriend van deze neef heeft werk voor hem gevonden. Door de omgang met deze Vincent raakt ook het beoogde huwelijk met Otto in de knel: Eline verbreekt de huwelijksbelofte en gaat met haar excentrieke tante op reis door Europa: drink- en dansgelagen volgen. Het wordt een tijd van feesten in een kunstenmakerswereld; leuk om er in te verkeren; gelukkig wordt Eline er niet van.

Eline keert terug naar Den Haag; heeft een zwakke gezondheid en ontmoet nog een keer iemand, de vriend van haar neef Vincent, die haar eeuwige trouw belooft. Eline haar zuster hoont deze nieuwe vriendschap: net als haar neef vindt zij dit een kladloper. Na zoveel pech in de liefde stort Eline’s wereld in, zij is zo moe, zo intens moe. Helaas sterft zij nà een overdosis; bedoeld om de wereld te vergeten.

Een mooi verhaal op een ontroerende manier gebracht en werkelijk nà 127 jaar is dit stuk nog steeds van waarde: Eline is een broos meisje dat droomt over een wereld die haar accepteert zoals zij is; Eline is daardoor vatbaar voor kladlopers en leeglopers; is vatbaar voor mooie woorden. Één mooie uitspraak typeert Eline: “ik twijfel altijd…!”