Martijn over…allemaal egoïsten

Het waren, ooit, de Noorderwind en de Zon die tot oneenigheid kwamen over wie er toch sterker was dan de ander toen er een reiziger op hun pad kwam. Een weddenschap werd gesloten en hij die de reiziger zijn mantel uit kon doen trekken zou beslist de sterkste zijn. De Noorderwind die blies en blies, maar tevergeefs, de reiziger trok zijn mantel immer dichter om hem heen en vervolgde ineengedoken zijn weg. Daarna was het aan de Zon, die zo hard scheen als hij kon. De reiziger, plots verhit, trok zijn jas uit en ging met opgeheven hoofd verder op pad.

Het is één van Aesop’s fabelen. Een fabel, dus mét een moraal. We zouden kunnen leren, zoals Aesop wil, dat overtuiging sterker is dan brute kracht. Maar dat is als we alleen kijken naar de wind en de zon. Zouden we het verhaal echter zien vanuit de ogen van de reiziger dan wordt het snel een vreemd verhaal. Onwetend over enig dispuut dat zich boven hem afspeelt valt hij van een wervelstorm in een hittegolf. Het ene moment klampt hij zijn mantel vast, keert zijn hoofd naar de grond en ploetert zichzelf, ineengedoken, voort. Kort daarna slaat het weer om, groeten hem de zonnestralen en wendt hij weer zijn blik vooruit.

Allemaal egoïsten

We zijn allemaal egoïsten. Dat kan ook niet anders. Ons hele leven lang is het enige perspectief dat we echt kennen het onze. De enige ogen waardoor we ooit zullen zien, zijn onze eigen en zo draait vanaf onze geboorte tot aan onze dood alles, vrijwel letterlijk, om onszelf. Mocht je nu steigeren en je afvragen waar ik het lef vandaan haal, laat me dan verder gaan door te zeggen dat er meerdere betekenissen van het woord egoïsme bestaan. Degene waar we direct aan denken is het stellen van je eigen geluk boven dat van anderen, maar die bedoel ik niet. Ik doel op een oudere betekenis van egoïsme. Eén die doelt op het streven van alle levende organismen naar eigen welzijn, zonder direct negatieve gevolgen voor anderen te hebben.

Wanneer we dan allemaal egoïsten zijn, zijn we er alleen niet al te best in, ben ik bang. Want kijk ik naar mensen om me heen (en belangrijker, in mezelf) dan laten we nog al wat steekjes vallen met betrekking tot ons eigen welzijn. Want hoewel we leven in één van de rijkste landen op aarde en de mogelijkheid hebben om onze dromen na te jagen zijn we heer en meester in het onderschatten van ons eigen doen en dromen en het overschatten van maatschappelijk opgestelde doelen.

Laat me het zo stellen: jij hebt een tv. Je buurman ook. Hij heeft een grotere tv. Hij kan Sterren Dansen op het IJs (is dat nog een ding?) in UltraHD zien. Jij niet. Potjandorie. Nu heb je een grotere tv nodig. Of nouja, nodig…je hebt het gevoel dat je een grotere tv moet hebben dan je buurman. Waarom? Nou, dat hoort toch?

Vervang tv voor auto, baan, telefoon, racefiets, koekenpan of iets anders waar jij waarde aan hecht en je snapt m’n punt.

Jij, egoïst

Het kan soms voelen alsof we zelf de reiziger uit de fabel van Aesop zijn. Soms zijn we dat ook. Het ene moment in het leven, zo lijkt het, met de zon in onze rug op pad, maar het andere moment slaat de wind ons zonder genade in ons gezicht en is elke stap een reis op zich. We keren in onszelf en blijven doorploeteren, maar waarheen? Waarom? Waartoe?

Maar wat nou als we niet alleen die reiziger uit het verhaal zijn? Als ook de zon, maar vaak vooral die wind een onderdeel van onszelf zijn. Het onze eigen overtuigingen zijn die ons pad doen baden in licht en warmte of ons juist omver blazen en terughouden. Erger nog, wat als we de keuze hebben om te bepalen wie van de twee de overhand neemt?

Zijn we in dat geval geen verschrikkelijk slechte egoïsten? Dat, terwijl we voor de rest van ons leven alleen door onze eigen ogen zullen zien, we het ook soms zelf zijn die zo tegenwerken dat onze blik gericht is op onze voeten in plaats van op de reis voor ons.

—

Mocht meer egoïstisch worden je tegenstaan, denk dan eens als volgt: wat als je als egoïst meer streeft naar eigen geluk en je gelukkig wordt van het welzijn van anderen?